 |
| Маркови кули птичја перспектива |
Нападот на участакот во Прилеп: Почетокот на еден голем отпор
На календарот, 11 Октомври е означен со црвено. Тоа е Денот на народното востание на Македонија – ден кога македонскиот народ реши со оружје да се спротивстави на фашистичката окупација во Втората светска војна.
Но, како точно почна сè?
Студената октомвриска ноќ во Прилеп (1941)
По окупацијата на Македонија во април 1941 година, градовите беа полни со окупаторски војски и полиција, а слободата беше сведена на тивок шепот.
И покрај сите тешкотии и ризици, во Прилеп, градот-херој, се формираше Прилепскиот партизански одред „Гоце Делчев“. Во таа историска ноќ, 16 храбри млади момчиња добија наредба да го означат почетокот на вооружената борба.
Нивната цел беше да нападнат три стратешки точки во градот:
- Полицискиот участок (станица)
- Градскиот затвор
- Телефонско-телеграфската мрежа
Првиот истрел што ја разбуди нацијата
Околу 22 часот, првата ударна група се приближи до бугарскиот полициски участок (сместен во денешниот Меморијален музеј „11 Октомври“).
Пукна првата пушка.
Тоа не беше само истрел насочен кон окупаторскиот стражар; тоа беше истрел кој ги скрши синџирите на стравот и апатијата. Веднаш потоа, нападнат беше и затворот, а телеграфските кабли беа прекинати – Прилеп беше изолиран и накратко ослободен од контролата на окупаторот.
Овој чин, истовремено со акцијата на кумановските партизани, ја испрати клучната порака:
Македонскиот народ не се помирува со окупацијата. Борбата за слобода започна.
Зошто е важен 11 Октомври?
Акциите во Прилеп и Куманово не донесоа моментално ослободување, но тие беа искрата што го запали целиот отпор. Тие го вклучија македонскиот народ во светската антифашистичка коалиција и му дадоа легитимитет на движењето што четири години подоцна ќе доведе до:
- Ослободување на Македонија.
- Создавање на сопствена држава – АСНОМ (Антифашистичко Собрание на Народното Ослободување на Македонија).
СВЕДОШТВО ОД ТЕРЕНОТ
Моменти на вистинска храброст од ноќта кога Прилеп рече „Доста е!“
Ноќта спроти 11 октомври 1941 година не беше само историски датум, таа беше серија на нервози, шепоти и смртоносни одлуки донесени од 16 млади прилепчани.
По собирањето кај Црвени Стени, борците, поделени во три ударни групи, тргнаа кон градот.
Групата за Участакот: Нападот на симболот на окупацијата
Најважната задача – да се нападне бугарскиот полициски участок (сместен во тогашната општинска зграда) – му беше доверена на група составена од петмина, меѓу кои беа и Душко Наумоски, Милан Димоски-Коке и Драган Спиркоски-Максо.
- Пристигнување во темнината: Групата се движеше низ темните прилепски улички. Секој чекор беше ризик. Носеа пушки и пиштоли, кои мораа да ги кријат.
- Целта: Участакот беше симбол на окупаторската моќ. Нападот мораше да биде брз, прецизен и пред сѐ – да биде слушнат.
- Критичниот момент: Кога пристигнале пред зградата, пред стражарницата стоел бугарски полицаец. Еден од борците, Душко Наумоски, со пиштол во рака, тргнува напред.
„Пукна пушка во Прилепа...“
Настаните се одвивале брзо, во секунди.
- Душко го пронашол стражарот и веднаш пукал во него. Овој прв истрел – истрел од пиштол „Браунинг“ – одекнал низ целиот град.
- Истовремено, борците со пушки и бомби ги гаѓале прозорците и вратите на участакот. Милан Димоски-Коке подоцна сведочел: „Пукавме со пушките кон вратата и прозорците, фрливме и бомби.“
- Окупаторската полиција одвнатре возвратила на огнот. Размената на оган била кратка, но жешка.
Епилогот на ноќта
Додека траел нападот на участакот:
- Втората група ја нападнала зградата на затворот, симболично ослободувајќи ја можноста за борба.
- Третата група успешно ги прекинала телефонските и електричните врски, фрлајќи го градот во мрак и информативна блокада.
Партизаните се повлекле без загуби и се скриле во прилепските села. Но, најважното беше постигнато:
Првата пушка пукна. Неколку часа подоцна, истрелите одекнаа и во Куманово. Македонија јавно и со оружје објави дека влегува во Антифашистичката војна, поставувајќи ги темелите на својата иднина.
Ова е приказна за мигот кога стравот беше заменет со херојство.
Денес, 11 Октомври не е само спомен на жртвите. Тоа е потсетник на храброста на младиот човек кој се спротивставил на мрачното време и темелот на нашата државност.
Честит Ден на народното востание!
Comments