Здраво на сите љубители на македонската историја и фолклор! 👋 Денес ќе нурнеме длабоко во ризницата на нашиот најголем собирач на народни умотворби, Марко Цепенков, за да ја дознаеме приказната за тоа како Прилеп го добил своето име.
Ако некогаш сте ги посетиле величествените Маркови Кули над Прилеп, сигурно сте почувствувале како времето застанува. Токму таму, под тие моќни карпи.
Легендата за Прилепувањето
Според преданието што ни го оставил Цепенков, приказната е едноставна, но многу сликовита:
Кога првите доселеници почнале да се населуваат во ова подрачје, каде денес стои Прилеп, тие имале една силна желба – да бидат блиску до калето на Крале Марко.
Наместо да градат населба на отворено, тие ги граделе своите домови буквално прилепени до подножјето на Марковите Кули и карпестите масиви. Куќа до куќа, ѕид до карпа!
Народот, гледајќи како новата населба се формира како некое „прилепено“ гнездо до моќната тврдина, почнал да ја нарекува:
Местото каде што куќите се ПРИЛЕПЕНИ.
И така, од зборот „прилепен“ произлегло и името на градот – ПРИЛЕП.
Прилебно Место: Легендата за Лебот
Во истото предание, Марко Цепенков споменува уште една, подеднакво убава верзија. Прилеп, отсекогаш познат како плоден крај, изобилувал со жито.
Некои велат дека градот бил наречен Прилеп бидејќи бил прочуен како „прилебно место“ – односно, место каде што се месел и правел многу леб.
Замислете го тој мирис на свежо печен леб што се шири од секој дом, привлекувајќи ги патниците и трговците кој го поминале Плетвар или се спремале да преминат! Да се биде прилебно место значело да се биде место на изобилие и благосостојба.
Без разлика дали ви е подрага приказната за куќите „прилепени“ до Крале Марко, или онаа за „прилебниот“ (лебен) крај, овие легенди ја откриваат суштината на Прилеп:
- Поврзаност со тврдината: Прилеп е нераскинливо поврзан со својот заштитник, Крале Марко.
- Живот и изобилие: Прилеп отсекогаш бил место на живот, храна и опстанок.
Продолжуваме со легендите за Прилеп! Се разбира, кога зборуваме за Прилеп, не можеме да го избегнеме најголемиот јунак на нашето епско творештво – Крале Марко.
Постојат безброј легенди поврзани со Марко и Марковите Кули. Еве една од најпознатите случки, често поврзана со самиот Прилепски регион.
Легенда за Марко и неговиот коњ Шарец, и Каменот-Трпеза
Оваа легенда ја истакнува огромната сила и моќта на Крале Марко и неговиот верен коњ Шарец.
Се раскажува дека еднаш Марко се враќал уморен од бој, јавајќи го Шарец. Кога стигнал до близина на неговото кале (Маркови Кули), почувствувал глад и жед, па решил да направи краток одмор.
- Марко видел еден голем, мазен камен во близина. За да може удобно да ја постави својата храна и да ја искористи карпата како маса (трпеза), тој го дофатил каменот со рака и со неверојатна сила го превртел наопаку. Тоа го направил за да добие чиста и рамна површина за ручек.
Додека Марко јадел, Шарецот го чекал трпеливо. Според преданието, коњот бил толку тежок и силен, што додека стоел, неговите копита оставиле длабоки траги врежани во карпата.
За да го напои својот коњ, Марко со еден силен удар на својот боздоган или меч во карпата, отворил пукнатина од која потекла студена вода за Шарецот. Овие места каде што Шарецот наводно пиел или оставил траги често се покажуваат во прилепскиот крај како културни и култни места.
Оваа приказна го нагласува натприродното во Крале Марко – неговата способност да манипулира со природата и карпите, претворајќи ги во слуги на неговата сила и потреби. Тој е јунакот кој ја има моќта да ја менува околината.
Еве уште една прекрасна легенда за тоа како Крале Марко станал непобедлив и за неговата вечна поврзаност со самовилите.
Легендата за Марко и Самовилата што го Задоила
Оваа легенда се раскажува за да објасни од каде Марко ја добил неговата натприродна сила и зошто е толку голем јунак.
Се вели дека кога Марко бил мал, сè уште доенче, неговата мајка Евросима (Елена) го однела во полето или во шумата, но таму заспала од умор. Додека бебето Марко лежело само, се случило нешто волшебно.
Во тој момент, од блиската планина или поток, се појавила една прекрасна самовила. Самовилите во нашиот фолклор се познати по својата натприродна моќ и врска со природата.
Самовилата, гледајќи го беспомошното дете, се сожалила и решила да го нахрани. Таа го задоила бебето Марко со своето магично млеко.
Благодарение на млекото од самовилата, Марко добил натчовечка сила. Тоа не било обично млеко, туку есенција на магија и природа.
Откако го задоила, самовилата му прорекла на малиот Марко дека ќе израсне во јунак каков што светот не видел и дека ќе го брани својот народ од сите зла.
- Ова предание ја објаснува големината на Марко не само како војник туку и како повеќе од човек. Неговата сила не е само физичка, туку е дадена од самите сили на природата (самовилите).
- Легендата го прави Марко бесмртен јунак кој е дел од македонскиот митски свет.
Легендата за „Маркова Нога“
Оваа легенда, често раскажувана во прилепскиот крај, ја објаснува големината на Марко преку трагата што ја оставил на земјата.
Се раскажува дека Крале Марко се нашол во тешка ситуација, брзајќи да избега или да стигне некаде во многу краток рок. Кога бил на една висока карпа над Прилеп, тој одлучил да направи џиновски скок кон тврдината или пак кон друга планина.
Кога притиснал со ногата на карпата, неговата натчовечка сила и тежината на неговото тело (засилена од тешката опрема и боздоган) биле толку големи што во цврстата карпа останала врежана трага од неговата нога.
Токму таа трага, огромен отпечаток од нога на јунак, луѓето ја нарекле „Маркова Нога“ или „Маркова Стапалка“. Ова место е и денес познато како дел од комплексот на Марковите Кули.
Некои варијанти на легендата додаваат дека во отпечатокот на Марковата Нога постојано се собира вода – или како благослов за тој што ќе се напие, или пак како доказ дека местото е свето и не е обична карпа.
Маркова Нога е физички доказ за легендарниот јунак. Таа го претвора фолклорот во стварност и им овозможува на луѓето да го видат и допрат наследството на нивниот заштитник.
.png)
