Келешот, чашката ракија и месечината

 

Келешот, чашката ракија и месечината

​Една вечер, Келешот се враќал уморен од работа и решил да се почести. Влегол во гостилницата на чорбаџијата (истиот, скржавиот), и побарал една чашка ракија.

​Ракијата била одлична, но многу скапа. Келешот ја испил, се чувствувал подобро, но тогаш сфатил дека нема пари да ја плати.

​Чорбаџијата, кој будно го следел, веднаш дошол до неговата маса.

​„Е, Келеш! Плати ја ракијата! Или знаеш што те чека!“

​Келешот, кој се сетил дека има нула денари во џебот, станал многу вознемирен. Тогаш, погледнал низ прозорецот. Надвор, на црното небо, силно светлела полната месечина.

​Келешот го погледнал Чорбаџијата со најсериозното лице што можел да го направи.

​„Чорбаџијо“, рекол Келешот. „Јас сум чесен човек. Ќе ти платам веднаш! Само дај ми ја сметката, но не во пари.“

​Чорбаџијата се зачудил. „Што зборуваш? Како ќе платиш, со камења?“

​Келешот покажал со прстот кон полната месечина.

​„Јас ти плаќам со светлината од месечината! Ти ја пиев ракијата под нејзината светлина, така што светлината е твоја! Тоа е исто како да си зел пари!“

​Чорбаџијата и гостите почнале да се смеат на глас.

​„Ах, Келеш! Ти си навистина најголемиот глупак на Мариово! Дали мислиш дека можам да ја ставам месечината во каса? Плати веднаш!“

​„Добро!“, рекол Келешот, станувајќи. „Ако не сакаш плаќање со месечина, тогаш да ти платам со звук!“

​Келешот ја зел чашката од ракијата, ја превртел на масата и со тоа направил: ЅВРЦ! – звук како од паричка што паѓа на дрво.

​„Еве, чорбаџијо!“, рекол Келешот. „Слушна? Тоа беше звукот на парите! Ти ја даде најчистата ракија за мојте пари, па ти го давам најчистиот звук на парите за тојата ракија!“

​Чорбаџијата збеснал, но гостите почнале да аплаудираат.

​„Тепај го! Тој те надмудри!“, викале тие.

​Чорбаџијата, засрамен пред гостите, не можел да го истепа Келешот, а уште помалку да го натера да плати со вистински пари. Тој само одмавнал со раката.

​„Оди си, Келеш! Ти си луд! Но, ако те фатам пак да ми плаќаш со звуци, ќе ти го земам палтото!“

​Келешот си заминал, насмеан и задоволен, со топол стомак и чист џеб.

​

​Понекогаш, најдобар начин да се победи алчноста и скржавоста не е со пари или со сила, туку со хумор и неочекувана, апсурдна логика. Заспијте со мислата дека звукот на парите е исто толку добар колку и самите пари, ако знаете како да го употребите!

​

Read More

Свитоците од Мртво Море (најновите истражувања)

 

Актуелните истражувања на Свитоците од Мртво Море се фокусираат на две главни технолошки насоки: ДНК тестирање и напредно скенирање/анализа (вклучувајќи и вештачка интелигенција).

​ДНК Тестирање на Свитоците

​Најзначајниот напредок е постигнат преку анализа на античка ДНК извлечена од животинските кожи (пергаментот) на кои се напишани свитоците.

• ​Потекло на материјалот: Истражувачите успеале да утврдат од кои животни потекнуваат кожите (најчесто овча кожа, но пронајдени се и фрагменти од говедска кожа).
• ​Составување на фрагменти: ДНК-анализата овозможува попрецизно составување на илјадниците фрагменти, бидејќи фрагментите од исто животно или од животни со блиска генетска врска веројатно припаѓаат на истиот ракопис.
• ​Заклучоци за потеклото: Откритието на говедска кожа е клучно, бидејќи одгледувањето говеда било многу тешко во сувата клима на Кумран, што силно сугерира дека тие свитоци потекуваат од друго место (веројатно Ерусалим) и биле донесени во пештерите.
• ​Репрезентативност: Ова откритие ја поддржува тезата дека Свитоците од Мртво Море не ја претставуваат само локалната секта од Кумран, туку поголем дел од тогашниот Јудаизам.
• ​Различни верзии: ДНК-анализата открила дека два текстуално различни примероци од Книгата на Еремија биле направени од говедска кожа, што покажува дека различни верзии на библиските текстови биле во оптек во тоа време.
• ​Заштита од фалсификати: Техниката може да се користи и за идентификување на фалсификати со споредување на ДНК-профилот.

​Напредно Скенирање и В.И.

​Современата технологија за слики и анализа на податоци се користи за да се прочитаат оштетените и нечитливи текстови, како и за попрецизно датирање:

• ​Компјутерска Томографија (СТ) Скенирање: Се користи за визуелизирање на мастилото во изгорени или цврсто свиткани свитоци (како свитокот Ен Геди) без нивно отворање.
• ​Вештачка Интелигенција (В.И.): Развиени се модели (на пр. „Енох“) кои комбинираат:
  • ​Радиојаглеродно датирање (C-14): Се врши на третирани примероци за да се отстрани контаминацијата и да се добие попрецизно датирање.
  • ​Палеографска анализа: В.И. ја анализира формата на буквите (ракописот) на дигитализираните слики.
• ​Резултати од В.И.: Оваа комбинирана метода овозможила револуционерно преиспитување на датирањето, сугерирајќи дека некои свитоци се постари отколку што претходно се мислеше (Херодијанското и Хасмонејското писмо се појавиле порано).

​Најновите истражувања користат високотехнолошки методи како ДНК секвенционирање и вештачка интелигенција за да се надминат ограничувањата на традиционалната археологија, овозможувајќи:

1. ​Поточно составување на фрагментите.
2. ​Нови сознанија за потеклото на свитоците и заедницата што ги пишувала.
3. ​Попрецизно датирање на ракописите.

Православната Библија (особено Стариот Завет) главно се заснова на два древни текста:

 * Масоретскиот Текст (МТ): Најголемиот дел од Библијата, стандардизиран од еврејски учители векови подоцна (околу 9-10 век н.е.).

 * Септуагинтата (LXX): Грчкиот превод од 3. век п.н.е., кој го користеле раните христијани и е основа за многу книги во Православниот канон (особено девтероканонските книги).

Свитоците од Мртво Море (СММ) се околу 1000 години постари од Масоретскиот текст и се најстарите хебрејски библиски ракописи.

1.  Заклучок за стабилноста (Сличност)

Свитоците потврдуваат дека текстот е крајно точен и грижливо пренесуван:

 * Исаија: Целиот Свиток на Исаија од Кумран (најдобро зачуваниот) е речиси идентичен со верзијата што ја имаме денес во Масоретскиот текст. Повеќето разлики се во правописот и граматиката, а не во суштината.

 * Фундаментална согласност: СММ покажаа дека, и покрај илјада години препишување, централната содржина на Светото Писмо не претрпела фундаментални промени.

2. Заклучок за различноста (Варијации)

Свитоците откриваат дека во тоа време постоеле повеќе „верзии“ на Библијата.

| Текстуални традиции | СММ содржат ракописи кои припаѓаат на различни традиции, што не им било познато на научниците претходно: | Некои свитоци се поблиски до Масоретскиот Текст (околу 60%). Други се поблиски до Септуагинтата, покажувајќи дека е превод на друг хебрејски текст, а не грешка на преведувачот (околу 5%). |

| Големи разлики | Кај некои книги има значителни варијации во редоследот и должината на текстот. | Книгата Еремија: Свитоците содржат пократки верзии, слични на Септуагинтата. Прва книга Самоилова: Има додадени стихови и пасуси кои даваат повеќе детали, а кои денес ги нема во стандардниот Масоретски текст. |

| Јазик и правопис | Најчести разлики се во правописот (многу подолг и поцелосен правопис во СММ) и мали варијации во изборот на зборови. | Во Псалмот 145, Масоретскиот текст нема еден стих (започнува со буквата Нун). Овој стих постои во свитоците од Мртво Море и во Септуагинтата. |

Резиме на споредбата:

Разликата со денешната Православна Библија (која користи МТ и LXX) не е во Доктрината или Основната Теологија, туку во Текстуалните детали:

 * Големо значење: Свитоците му помагаат на современиот научник да утврди кој текст е најверојатно оригиналниот на одредено место, споредувајќи ги варијациите помеѓу МТ и Септуагинтата.

 * Практична разлика: Ако читате Библија од СММ и денешна Библија рамо до рамо, 99% од времето ќе читате иста приказна, но ќе забележите мал број на исчезнати или додадени стихови/фрази и многу разлики во правописот.

За да ги наведеме автентичните текстови од Свитоците од Мртво Море (СММ) и да ги споредиме со современите библиски изданија, ќе се фокусираме на неколку клучни примери кои имаат најголемо влијание врз библиската наука.

СММ не само што содржат речиси целосно копии на секоја книга од Стариот Завет (освен Естира), туку и уникатни небиблиски текстови.

 Автентични Библиски Текстови

Ова се најважните примери каде СММ нудат алтернативни или дополнителни текстови во споредба со Масоретскиот Текст (МТ), кој е основа за повеќето современи преводи на Стариот Завет.

| Исаија | 1QIsaa (Големиот свиток на Исаија) | Многу малку разлики во суштината. Најчести разлики се во правописот и граматиката. | Покажува неверојатна стабилност на текстот на Исаија во текот на 1000 години, од 2. век п.н.е. до 10. век н.е. |

| Еремија | 4QJerb | Пократок е за околу 1/8 од текстот во МТ. | Овој пократок текст се совпаѓа со верзијата која се наоѓа во Септуагинтата (стариот грчки превод), докажувајќи дека Септуагинтата не е грешка, туку превод на друг хебрејски оригинал. |

| 1. и 2. Самоилова | 4QSama | Додадени пасуси (експлицитни вметнувања) и повеќе детали во одредени делови. | Содржи пасус кој го опишува победоносното борење на Давид со Голијат, кој недостасува во МТ, но е зачуван во Септуагинтата. Помага да се пополни празнина во приказната. |

| Псалми | 11QPs a (Големиот свиток на Псалми) | Различен редослед на псалмите. Содржи псалми кои ги нема во современиот канон (на пр., Псалм 151). | Докажува дека канонот на Псалмите не бил фиксен и стандардизиран во 1. век п.н.е. |

Автентични Небиблиски Текстови

СММ, исто така, содржат текстови кои не се дел од современата Библија, но се сметаат за автентични религиозни документи од тоа време.

| Правилото на Заедницата (1QS) | Ги опишува правилата, ритуалите и организацијата на сектата која живеела во Кумран (најверојатно Есените). | Дава директен увид во животот на една еврејска секта од пред 2000 години, нивната хиерархија, чистење и учење. |

| Воениот Свиток (1QM) | Есхатолошка визија за крајната војна помеѓу „Синовите на Светлината“ (Кумранската заедница) и „Синовите на Темнината“ (Римјаните и другите непријатели). | Одразува силна апокалиптична и милитаристичка надеж во заедницата Кумран. |

| Коментари на Авакум (1QpHab) | Коментар (т.н. Пешер) кој го толкува пророштвото на Авакум. | Толкувањето ги применува пророштвата на современите настани и личности од тоа време, вклучувајќи го и „Учителот на праведноста“ и „Злобниот Свештеник“. |

| Апокриф на Генезата (1QGen Ap) | Парафраза на Книгата Битие (Генеза) со дополнителни приказни и детали за Авраам, Сара и други. | Напишан е на арамејски јазик. Обезбедува поширок контекст за познатите библиски приказни, покажувајќи како тие се прераскажувале и развивале надвор од стандардниот текст. |

Овие споредби покажуваат дека во периодот од 3. век п.н.е. до 1. век н.е., не постоел еден, единствен, унифициран библиски текст. Наместо тоа, имало три до четири конкурентни текстуални традиции кои биле во оптек. Свитоците од Мртво Море се клучниот мост што ни овозможува да ги разбереме овие традиции.

Кумрански ракописи

Read More

Психоаналитичкиот метод

  

* Метод на психичко истражување и психотерапија, чии основи ги поставил Зигмунд Фројд.

* Неговата главна цел е да го долови и разбере значењето на потсвеста (несвесното) како клучна и влијателна компонента на човековото однесување.

* Се фокусира на тоа дека несвесните психички процеси, желби и мотиви управуваат со луѓето надвор од нивната волја и свест, што може да доведе до психолошки потешкотии и симптоми.

Клучни техники (методи) во психоанализата:

* Метод на слободни асоцијации: Пациентот (анализандот) е охрабрен да зборува слободно за сè што ќе му падне на ум, без цензура, за да се откријат скриените содржини на несвесното.

* Толкување на соништата: Фројд сметал дека соништата се „кралски пат до несвесното“, па нивното анализирање е важно за разбирање на несвесните желби и конфликти.

* Анализа на пренос (трансфер) и отпор: Се анализираат начините на кои пациентот несвесно ги пренесува своите минати искуства и односи врз аналитичарот (пренос), како и начините на кои свесно или несвесно се спротивставува на процесот на анализа (отпор).

* Интерпретација: Аналитичарот дава толкувања за да му помогне на пациентот да ги осознае своите несвесни мисли, желби и конфликти и да ги интегрира во свесниот дел од животот.

Психоанализата е насочена кон отстранување или олеснување на психолошките страдања преку овозможување на клиентот да ги разреши корените на своите внатрешни конфликти.

Методот на слободни асоцијации е срцето на психоаналитичкиот метод и неговата најголема иновација.

Метод на Слободни Асоцијации

* Кој го вовел? Го вовел Зигмунд Фројд како замена за хипнозата, бидејќи хипнозата не давала постојани резултати.

* Основна идеја: Да се овозможи несвесното да се манифестира преку говорот.

Како функционира?

Пациентот (анализандот) е легнат или седи во опуштена положба и добива едноставно, но клучно упатство од аналитичарот:

„Зборувајте за сѐ што ќе ви падне на ум, без разлика колку ви изгледа неважно, ирелевантно, срамно, нелогично или бесмислено. Не цензурирајте ништо.“

Цели и значење

* Надминување на отпорот: Во нормален разговор, луѓето автоматски ги филтрираат своите мисли (прават цензура). Слободните асоцијации го заобиколуваат овој свесен отпор, овозможувајќи појава на содржини кои се потиснати во несвесното.

* Откривање на трауми и конфликти: Преку синџирот на асоцијации (од една мисла до друга), аналитичарот може да ги следи скриените врски и да дојде до:

* Потиснати спомени.

* Несвесни желби и фантазии.

* Коренот на невротичните симптоми.

* Аналитичка работа: Улогата на аналитичарот не е да зборува многу, туку внимателно да слуша. Тој ги бара точките каде што асоцијациите престануваат, каде што се појавуваат чудни промени во темата, или каде што пациентот се цензурира. Овие точки се индикатори за несвесен конфликт.

Слободните асоцијации не се обичен разговор, туку техника за привремено суспендирање на критичкиот разум за да се дозволи несвесните содржини да излезат на површина, каде што можат да бидат толкувани и интегрирани во свесноста.

Улогата на Аналитичарот (Психоаналитичарот)

Улогата на аналитичарот е многу специфична и се разликува од онаа на советникот или пријателот. Аналитичарот одржува став познат како плутачка (рамномерно) внимание (floating or evenly-suspended attention).

1. Рамномерно Внимание (Floating Attention)

* Што значи тоа? Аналитичарот не смее свесно да се фокусира на ниту една одредена точка што ја кажува пациентот. Наместо тоа, тој слуша сè со еднаква важност.

* зошто? Ако аналитичарот свесно одбере да слуша само една тема, тој ја воведува сопствената цензура и пристрасност, што може да го попречи откривањето на несвесните врски. Фројд велел дека аналитичарот треба да биде како „телефонски приемник“ – да го регистрира секој сигнал.

2. Огледало и Табула Раса

* Аналитичарот настојува да биде неутрален и апстинетен.

* Неутралност: Тој не дава совети, не го критикува однесувањето на пациентот и не ја наметнува својата вредносна слика.

* Огледало: Во фазата на трансфер (пренос), аналитичарот станува „празно платно“ или „огледало“ на кое пациентот ги проектира своите минати односи (најчесто со родителите). Аналитичарот е тој што го држи преносот.

3. Интерпретација

* Откако пациентот ќе испорача доволно асоцијации, улогата на аналитичарот станува активна во давањето на интерпретации (толкувања).

* Што толкува? Тој ги поврзува навидум неповрзаните елементи од говорот на пациентот (симптоми, соништа, асоцијации, отпор) и му го презентира нивното несвесно значење.

* Цел: Интерпретацијата има за цел да го направи несвесното свесно, овозможувајќи му на пациентот увид и можност за промена.

Аналитичарот е пасивен слушател со активно внатрешно размислување, кој го користи своето стручно знаење за да ги дешифрира несвесните пораки на пациентот.

Концептот на Трансфер (Пренос)

Трансферот е несвесен процес во кој пациентот (анализандот) повторува емоционални реакции и модели на однесување, кои првично биле насочени кон значајни личности од неговото детство (најчесто родителите), сега насочувајќи ги кон личноста на аналитичарот.

Како се манифестира?

Кога се воспоставува трансфер, аналитичарот престанува да биде неутрална фигура за пациентот и станува симболична замена за некоја личност од минатото, како што е:

* Таткото: Пациентот може да чувствува страв, почит, бунт или потреба за одобрување од аналитичарот.

* Мајката: Пациентот може да чувствува потреба за безусловна љубов, грижа или, пак, интензивен бес и разочарување.

* Брат/Сестра: Чувство на ривалство или љубомора.

Видови трансфер

* Позитивен трансфер: Се манифестира преку нереално интензивна љубов, восхит, доверба или идеализација на аналитичарот.

* Негативен трансфер: Се манифестира преку нереално интензивен бес, омраза, недоверба, сомнеж или отпор кон аналитичарот.

Значењето на трансферот во терапијата

Трансферот не е само пречка, туку неопходна алатка во психоанализата:

* Повторување на конфликтот: Трансферот овозможува стариот, несвесен конфликт да се реактивира и да се одигра во сегашноста, во безбедната рамка на терапијата.

* Анализа: Аналитичарот го анализира и толкува трансферот. Тој му помага на пациентот да разбере дека неговите силни чувства кон аналитичарот не се реални, туку се повторување на нерешени односи од детството.

* Корективно емотивно искуство: Со тоа што аналитичарот реагира на трансферот на начин кој е различен од реакцијата на оригиналната личност (на пр., не го казнува пациентот за неговиот бес), се овозможува корективно емотивно искуство и решавање на стариот конфликт.

Концептот на трансфер е проследен и со концептот на контра-трансфер (реакцијата на аналитичарот на трансферот на пациентот).

За да се разбере динамиката на психоаналитичкиот однос во целост, неопходно е да се разгледа и Контра-трансферот.

↩️ Контра-трансфер (Counter-transference)

Додека трансферот се однесува на несвесните чувства на пациентот кон аналитичарот, контра-трансферот се однесува на:

​Сите несвесни емоционални реакции и одговори на аналитичарот кон трансферот на пациентот.

​Еволуција на концептот

1. ​Првична дефиниција (Фројд): Фројд првично го гледал контра-трансферот како пречка – несредена, нерешена психичка содржина на аналитичарот што била активирана од пациентот. Сметал дека тоа е нешто што аналитичарот мора да го елиминира преку сопствена анализа (т.н. дидактичка анализа).
2. ​Современа дефиниција: Денес, контра-трансферот се смета за клучна алатка. Аналитичарот го користи за да добие длабок увид во несвесните состојби на пациентот. Ако аналитичарот чувствува неочекувана досада, бес или желба да го спаси пациентот, тоа често е знак за тоа како пациентот несвесно ги третира другите луѓе.

​Како функционира во пракса?

Кога пациентот проектира (пренесува) интензивен бес кон аналитичарот (негативен трансфер), нормална човечка реакција би била одбрана или лутина.

Меѓутоа, аналитичарот:

• ​Свесно го регистрира својот емоционален одговор (лутина, страв).
• ​Го анализира тој одговор: „Дали оваа лутина е моја, или пациентот несвесно ме тера да се чувствувам како што се чувствувал некој друг (на пр., неговиот родител) кога тој бил дете?“
• Со тоа, аналитичарот добива емпатичен пристап кон внатрешниот свет на пациентот.

​Улога на Контра-трансферот

Контра-трансферот му помага на аналитичарот да разбере:

• ​Каква улога му е доделена во сценариото на пациентот (на пр., улога на тиранин, жртва, спасител).
• ​Како пациентот ги прави другите да се чувствуваат во реалниот живот.

Со користење на ова знаење, аналитичарот може да даде попрецизни и подлабоки интерпретации.

www.makgrom.com

Read More

Нуклеарното разоружување на Украина: Будимпештанскиот меморандум и денешната реалност

 

Нуклеарното разоружување на Украина: Будимпештанскиот меморандум и денешната реалност

​По распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година, Украина се најде во уникатна и опасна позиција: на нејзина територија се наоѓаше третиот по големина нуклеарен арсенал во светот, кој вклучуваше околу 1.800 стратешки боеви глави. Ова стана главна тема на преговори меѓу Украина, САД и Руската Федерација.

Крајниот исход од овие преговори беше постигнат преку клучниот договор познат како Будимпештански меморандум.

​1. Будимпештанскиот меморандум (1994)

​Будимпештанскиот меморандум за безбедносни гаранции беше потпишан на 5 декември 1994 година од страна на:

• ​Украина: Како земја која се откажува од нуклеарното оружје.
• ​Руската Федерација, САД и Обединетото Кралство: Како нуклеарни сили кои даваат гаранции.

​Клучни одредби и суштината на договорот:

​Во замена за тоа што Украина го предаде целиот свој нуклеарен арсенал (преку испраќање на боевите глави во Русија за демонтажа), земјите-гаранти (САД, Русија, ОК) се обврзаа на следново во однос на Украина:

• ​Да ја почитуваат нејзината независност и суверенитет и постојните граници.
• ​Да се воздржат од закана или употреба на сила против нејзиниот територијален интегритет.
• ​Да се воздржат од економски притисок за да влијаат на нејзината политика.

​2. Улогата на САД и Русија во процесот

​Двете земји одиграа централна улога во разоружувањето.

Со овој процес, Украина се откажа од своето нуклеарно оружје и стана членка на Договорот за неширење на нуклеарно оружје (NPT) како ненуклеарна држава.

​3. Денешната реалност: Кршењето на Меморандумот

​Денес, Будимпештанскиот меморандум се смета за историски неуспех на меѓународната дипломатија.

​Руската Федерација, еден од главните гаранти на територијалниот интегритет на Украина, во 2014 година го анектираше Крим и од 2022 година започна сеопфатна инвазија на украинска територија.

• ​Американска реакција: САД и ОК, како другите гаранти, ја осудија руската агресија како директно кршење на нивните обврски од Будимпештанскиот меморандум. Тие ја поддржаа Украина со безбедносна и финансиска помош, но не беа обврзани со договорот да интервенираат воено.
• ​Импликации: Прекршувањето на овој договор испрати опасна порака до другите земји во светот: дека откажувањето од нуклеарното оружје во замена за безбедносни гаранции може да биде бескорисно, со што се поткопуваат меѓународните напори за неширење на нуклеарно оружје (NPT).

​Нуклеарното разоружување на Украина, иако успешно во 1994 година, стана трагичен пример за тоа како меѓународните договори за безбедност можат да бидат игнорирани од страна на нуклеарните сили.

Иницијативата за нуклеарно разоружување на Украина, која кулминираше со Будимпештанскиот меморандум, дојде поради комплексен сет на фактори кои се појавија веднаш по распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година.

​Еве ги клучните причини кои доведоа до оваа иницијатива:

​1. Елиминација на „Третиот по големина“ нуклеарен арсенал

​Со распадот на СССР, на териториите на четири нови независни држави (Русија, Украина, Белорусија и Казахстан) остана стратешко и тактичко нуклеарно оружје.

• ​Ризик од неконтролирано ширење: Постоеше огромен глобален страв дека во услови на политичка и економска нестабилност во поранешниот СССР, огромниот арсенал од околу 1.800 боеви глави во Украина може да стане неконтролиран, да биде продаден или да падне во погрешни раце. Затоа, САД и меѓународната заедница инсистираа сите нуклеарни боеви глави да бидат консолидирани под една, стабилна контрола – Русија.
• ​Украинска позиција: Иако дел од украинскиот естаблишмент сметаше дека нуклеарното оружје е најдобрата гаранција за суверенитет, за повеќето беше преголем товар. Тие немаа оперативна контрола (командниот систем остана во Москва), а немаа ниту финансиски средства за одржување на застарениот и комплексен арсенал.

​2. Притисок од САД и Русија за консолидација

​И САД и Русија имаа силен заеднички интерес нуклеарното оружје да биде отстрането од Украина:

• ​Руска Федерација: Русија се прогласи за единствен наследник на СССР во однос на нуклеарниот статус и сакаше да биде единствена нуклеарна сила во регионот. Присуството на независна нуклеарна Украина се сметаше за директна закана за руската безбедност.
• ​САД (Програма Нан-Лугар): САД беа решени да го поддржат разоружувањето преку финансиски средства. Програмата за координирана закана (Нан-Лугар) обезбеди милиони долари за безбедно демонтирање, транспорт и уништување на оружјето во сите поранешни советски републики.

​3. Барање на Украина за безбедносни гаранции

​Украина беше подготвена да се откаже од арсеналот, но бараше силна компензација.

• ​Барање за безбедност: Украина бараше правно обврзувачки гаранции за нејзиниот суверенитет и територијален интегритет.
• ​Економска помош: Покрај гаранциите, Украина бараше и одредена финансиска и техничка помош за компензација на вредноста на оружјето и за покривање на трошоците за пренесување на нуклеарниот материјал.

​Иницијативата беше, пред сè, меѓународен напор за спречување на ширењето на нуклеарно оружје по распадот на суперсилата. Будимпештанскиот меморандум беше дипломатскиот инструмент што ги балансираше овие интереси: Украина се откажува од оружјето, а големите сили (САД, Русија, ОК) гарантираат за нејзината безбедност.

Иако не постојат потврдени, јавни докази дека комплетни, стратешки нуклеарни боеви глави (кои беа во Украина, Белорусија или Казахстан) биле продадени на црниот пазар, загриженоста за „нуклеарно протекување“ (nuclear leakage) беше реална и имаше силни индиции за продажба на материјал и експертиза.

​Еве како се манифестираше оваа загриженост:

​1. Проблемот со „куферот бомби“ и тактичкото оружје

​Најголемата загриженост не беше поврзана со големите стратешки боеви глави во Украина, туку со тактичкото нуклеарно оружје и фисилен материјал во Русија:

• ​Тактичко оружје: Ова се помали, попреносливи нуклеарни уреди. Имаше голема загриженост за локацијата и безбедноста на овие оружја, особено за т.н. „куфер бомби“ (suitcase nukes). Иако Русија тврдеше дека сите се на сигурно, западната разузнавачка заедница беше скептична поради хаосот во војската.
• ​Иницијатива: Иницијативата за нуклеарно разоружување (како и Програмата Нан-Лугар) беше делумно мотивирана токму од стравот дека тактичкото оружје може да биде украдено или продадено.

​2. Продажба на фисилен материјал (Плутониум и Ураниум)

​Најголем број на „индиции“ или уловени обиди за продажба на црниот пазар се однесуваа на фисилен материјал, а не на цели бомби:

• ​Илегална трговија: Постоеја документирани случаи на обиди за илегална трговија со мали количини на оружје-квалитетен плутониум и високо збогатен ураниум (ВЗУ) од Русија, Белорусија и други поранешни советски републики. Овие инциденти беа потврдени преку апсења и запленувања во Германија, Чешка и други земји во 1990-тите.
• ​Цел: Иако запленетите количини беа премногу мали за да се направи целосна нуклеарна боева глава, тие беа доволни за да се предизвика меѓународна паника дека терористички или државни актери може да се обидат да набават доволно материјал за да направат „валкана бомба“ или дури и примитивна нуклеарна направа.

​3. Протекување на научна експертиза

​Уште една сериозна загриженост беше протекувањето на човечки капитал.

• ​Сиромаштија на научниците: По распадот на СССР, илјадници висококвалификувани нуклеарни научници, инженери и техничари кои работеа во нуклеарните центри на СССР (како што е затворениот град Арзамас-16) останаа без работа или со многу ниски плати.
• ​Опасност: Западот се плашеше дека овие експерти ќе бидат ангажирани од „неодговорни“ држави (како Иран или Северна Кореја) или терористички организации за да им помогнат да развијат свои нуклеарни програми.

​

​Индициите и реалната загриженост постоеја, но тие главно се фокусираа на фисилниот материјал и експертизата од Русија, а не на продажба на комплетни боеви глави од Украина.

​Стравот од продажба на црниот пазар беше клучниот двигател за програмите како Нан-Лугар, чија цел беше брзо да се консолидира, обезбеди и уништи што е можно повеќе нуклеарен материјал во сите поранешни советски републики за да се затвори оваа врата кон меѓународниот црн пазар.

секој ден makgrom.com за вас!

Read More

Двата прстени и паметната сиромашна мома

 

Двата прстени и паметната сиромашна мома

​

​Во едно царство, царот бил добар, но имал еден голем проблем: не можел да најде вистинска правда. Неговите судии често биле поткупливи, а луѓето постојано се жалеле. Царот решил да најде некој многу паметен што ќе му помага.

​Еден ден, царот го повикал најсиромашниот момок од едно село, Раде, и му дал задача:

​„Раде, ќе ти дадам два златни прстени. Едниот прстен е ‘Вистината’, а другиот е ‘Лагата’. Ти имаш три дена. Врати се и кажи ми кој прстен е лага а кој вистина. Ако погодиш, ќе станеш мој советник.

А ако згрешиш, ќе те протерам од царството“!

​Раде се вратил во своето село, очаен. Тој бил сиромав, неписмен и немал поим како да ја препознае Вистината од Лагата, особено кога двата прстени изгледале потполно исти.

​Неговата сестра, Магда, која била позната по својата бистра глава, го видела неговото очајание.

​„Што ти е, брате? Зошто си толку загрижен?“, го прашала таа.

​Раде ѝ ја објаснил целата работа. Магда се насмеала.

​„Не грижи се, брате. Ова не е испит за злато, туку испит за душа. Ајде, направи како што ќе ти кажам.“

​Магда му наредила на Раде да го однесе едниот прстен кај селскиот златар.

​„Кажи му на златарот“, рекла таа, „дека ти треба да го провериш прстенот дали е од лажно злато, бидејќи имаш сомнеж дека е само бакар. Нека го стави во оган.“

​Раде отишол кај златарот и му дал еден од прстените. Златарот на прв поглед кажал дека прстенот е златен. Тврдел дека не е потребен никаков тест. После инсистирањето на Раде златарот, го зел прстенот, го ставил во оган. И по неколку минути му рекол: 

„Еве, Раде. Имаше право, овој прстен не го издржа тестот. Овој не е чисто злато.“

​Раде се вратил и Магда му рекла да направи сосема друга работа.

​„Сега, брате, отиди во гостилницата. Седни на масата со најбогатите трговци и стави го другиот прстен пред тебе. Кажи им дека си го нашол прстенот на Вистината и дека тие треба да ти кажат која е најголемата вистина во животот.“

​Раде отишол во гостилницата. Трговците веднаш го здогледале златниот прстен. Сите почнале да се препираат, велејќи дека најголема вистина е дека парите се најважни, дека власта е најголема вистина и слично.

​На третиот ден, Раде се појавил пред царот.

​Царот прашал: „Раде, дали ја дозна тајната? Кој е прстенот на Вистината, а кој на Лагата?“

​Раде одговорил: „Цару, ја дознав. Едниот прстен е на Лагата, другиот на Вистината.“

​Царот: „Добро. Како ги препозна?“

​Раде: „Прстенот на Лагата е оној што го однесов кај златарот. Го ставив во оган, а тој се обиде да ме измами и да ми каже дека е чист, иако не знаеше навистина дали е. Лагата секогаш излегува на виделина кога е ставена на тест (оган) и секогаш е придружена со човечката измама.“

​„А прстенот на Вистината е оној што го однесов во гостилницата. Сите трговци го видоа, но никој не можеше да се согласи што е вистинската вистина во животот. Вистината е секогаш пред нашите очи, но секој ја толкува различно, секој трговец и секој судија ја присвојува за себе.“

​„Но, јас ја дознав вистинската вистина поучен од мојата сестра. Вистинската вистина, цару, е дека чистото срце е поважно од златото и дека најголемата мудрост се наоѓа кај најскромните луѓе.“

​Царот, воодушевен од неговата логика, рекол: „Ти си паметен, Раде. Но, ти си сиромав. Како ќе ми служиш, кога сите ќе те потценуваат?“

​Раде одговорил: „Цару, вие не го избирате Раде, туку ја избирате мудроста на мојата сестра. Нека таа биде тајниот судија на твоето царство.“

​Така, Раде станал царски советник, а царот ја користел бистрата глава на сиромашната Магда за да ги решава сите неправди.

​Вистинската вредност не се мери со злато (прстени) или со титули, туку со интелигенција и чесност. Мудроста честопати се крие во најскромните места и кај најскромните луѓе, а владетелот кој знае да слуша, владее со правда.

секој ден makgrom.com за вас!

Read More

Итар Пејо и „Мешавината за рогови“

Итар Пејо, како и секогаш, талкал низ Прилепско, барајќи начин како да заработи некој денар и да го надмудри некој од богатите, скржави чорбаџии. Неговата цел бил Чорбаџи Диме, најбогатиот, но и најалчниот човек во околината, кој имал големо стадо овци и кози.

​Еден ден, Итар Пејо се појавил во дворот на Чорбаџи Диме. Носел мала, внимателно затворена тегла со чудна, кашеста зелено-кафеава мешавина.

​„Добар ден, Чорбаџи Диме!“, рекол Итар Пејо со почит, но со сјај во очите.

​„Што сакаш, Пејо? Пак ли си дошол да молиш за работа?“, одговорил Диме со презир.

​„Не, чорбаџијо. Дојдов да ти понудам богатство!“, рекол Пејо.

​Чорбаџијата се насмеал: „Ти, богатство? Што е тоа во таа тегла, кал од Мариово?“

​„Ова, чорбаџијо“, рекол Пејо, подигнувајќи ја теглата како да е злато, „е најновата мешавина за зголемување на рогови на кози и овци! Во Европа веќе полудеа по тоа! Само малку ќе им премачкаш на козите, и роговите им растат двојно подолги и подебели! А знаеш ли колку вреди еден килограм рогови на европскиот пазар?“

​Чорбаџи Диме, кој ја сакал секоја шанса за брза добивка, веднаш се заинтересирал.

​„Рогови? Да растат? Тоа е лудост! Како работи тоа?“, прашал Диме, приближувајќи се.

​„Тоа е моја тајна, чорбаџијо. Но, работи. Јас ја платив цената на знаењето. Јас ти ја продавам целата оваа тегла за десет златници! Има доволно за да ги премачкаш сите кози!“

​Чорбаџи Диме почнал да пресметува. Ако роговите се удвојат, неговото богатство ќе се зголеми за една четвртина! Тоа е сигурен бизнис!

​„Добро, Пејо!“, рекол Диме. „Но, ако ова не работи... ќе те пронајдам и ќе те врзам за најголемиот рог!“

​„Нема проблем, чорбаџијо!“, рекол Пејо, земајќи ги златниците. „Но, има еден услов! Ова е моќна мешавина. За да работи, мора да ја премачкаш козата додека си целосно гол! Само така магијата се пренесува. И не смееш да зборуваш за тоа никому цела недела!“

​Чорбаџи Диме, иако му било непријатно, се согласил. За злато, ќе се соблече.

​Итар Пејо си заминал, насмеан до уши.

​Следното утро, Чорбаџи Диме, возбуден за своето ново богатство, се разбудил пред зори. Се соблекол, ја зел теглата и отишол во шталата. Ги нашол своите најдобри кози и почнал да им ги мачка роговите со таа чудна, ладна мешавина.

​Токму во тој момент, една соседка, која рано отишла да наполни вода, поминала покрај дворот на Диме. Таа застанала во шок кога видела гол чорбаџија како мачка рогови на кози.

​Жената, се разбира, веднаш истрчала во селото и почнала да вика: „Луѓе! Чорбаџи Диме полуде! Тој е гол во шталата! Што прави?!“

​Селаните, љубопитни и шокирани, се собрале околу дворот на Диме. Тие виделе гол чорбаџија, целиот намачкан со чудна паста, како тивко мачка рогови.

​Чорбаџи Диме, не сакајќи да ја уништи „магијата“ (и поради срамот), не рекол ни збор. Само ги мачкал роговите.

​Кога поминала една недела, и роговите, се разбира, не пораснале, Чорбаџи Диме бил бесен.

​Отишол да го бара Итар Пејо, заканувајќи се со смрт.

​Го нашол Пејо како мирно седи на чешмата.

​„Пејо!“, извикал Диме. „Ти ме измами! Роговите не пораснаа! А целото село ми се смее, мислат дека сум луд! Што беше тоа во теглата?!“

​Итар Пејо мирно одговорил: „Ах, чорбаџијо. Во теглата имаше само обична кал, измешана со билки.“

​„Тогаш зошто ми зеде десет златници?!“, викнал Диме.

​„Затоа што, чорбаџијо“, рекол Итар Пејо, „јас не ти продадов мешавина за рогови. Јас ти продадов најголема лекција! Јас ти докажав дека ти си толку алчен за пари, што си спремен да се соблечеш гол и да мачкаш кал на кози, а сето тоа за да станеш побогат. Десет златници се мала цена за да докажеш на целото село колку си глупав! И тоа е тајната на моето богатство!“

​Чорбаџи Диме останал нем, не знаејќи дали да го убие Пејо или да се засрами од сопствената алчност.

​Најдобриот начин да се победи алчниот и арогантен човек е да се искористи неговата алчност и суета против него. Итар Пејо ја покажува моќта на хуморот и интелектот над суровата сила и богатството.

Read More

Роботи за Бременост

 

Вештачка Утроба и Роботи за Бременост: Што се случува во Кина

​Нов и контроверзен технолошки развој во Кина.
Според бројни извори, кинеската компанија Kaiwa Technology, предводена од д-р Џанг Чифенг, работи на развој на хуманоиден робот кој ќе биде опремен со вештачка утроба (вештачка матка).

• ​Цел: Овој робот, наречен и „робот за бременост“, има за цел да го реплицира целиот процес на човечка бременост – од зачнување до породување – со цел да понуди алтернативно решение за паровите кои се соочуваат со неплодност.
• ​Вештачката утроба би требало да биде исполнета со синтетичка плодова вода, а хранливите материи би се испорачувале преку систем сличен на папочна врвца.
• ​Д-р Џанг потврдил дека се очекува прототип да биде претставен во 2026 година. Проектираната цена се споменува дека ќе биде околу 100.000 јуани (приближно 14.000 американски долари), што е значително помалку од трошоците за сурогат мајчинство во многу земји.
• ​Развојот на оваа технологија предизвика голема светска дебата за етичките, моралните и општествените последици од заменувањето на природното мајчинство и породување со машина.

​Значи, се работи за планиран прототип за 2026 година со интегрирана вештачка утроба во робот, а не за производ кој веќе е во масовна продажба.

Етички Прашања за „Роботот за Бременост“

​Развојот на вештачки утроби и роботи за репродукција го поместува она што значи да се биде човек и предизвикува интензивни етички дебати низ целиот свет. Најактуелните и најжестоките прашања се групирани во три главни области: статусот на фетусот, општествените импликации и правата на децата.

​1. Статус и Благосостојба на Фетусот

​Ова е централното етичко прашање. Ако фетусот расте во машина, како тоа влијае на неговиот развој и третман?

• ​Идентитет и Природа: Дали детето развиено во вештачка утроба ќе има ист психолошки и емоционален развој како детето родено природно? Критичарите стравуваат од потенцијална дехуманизација на процесот на раѓање.
• ​Грижа и Контрола: Кој ја презема целосната одговорност ако нешто тргне наопаку со машината? Дали роботот може да обезбеди суптилни, интуитивни сигнали и промени во околината кои мајчиното тело природно ги обезбедува?
• ​Права на Фетусот: До кој степен фетусот во вештачката утроба има права? Како се регулира одлуката за прекинување на бременоста во машина? Дали третманот на фетусот како „производ“ или објект во резервоар е прифатлив?

​2. Општествени и Семејни Импликации

​Технологијата има потенцијал драстично да ги промени традиционалните семејни структури и улогата на жените.

• ​Улогата на Жената: Една од најголемите контроверзии е тоа што технологијата може да ја маргинализира или елиминира улогата на жената во репродукцијата. Ако бременоста повеќе не е единствена женска функција, како тоа влијае на родовите улоги и општествениот идентитет?
• ​Комерцијализација на Раѓањето: Ако технологијата се стави во масовна продажба, дали ќе доведе до комерцијализација на раѓањето, каде што само богатите ќе можат да го користат овој „премиум“ начин на раѓање, потенцијално создавајќи нов вид на класна поделба?
• ​Родителство без Граници: Доколку биолошките мајки не се веќе потребни, тоа отвора можност за:
  • ​Еднородитетни семејства (со користење на дониран генетски материјал).
  • ​Две татковци да имаат биолошко дете без сурогат мајка.

​3. Регулација и Иднина на Човечката Репродукција

​Кои закони и граници треба да се постават за технологијата што може да се користи и за други цели?

• ​Законодавна Празна Дупка: Повеќето земји немаат никакви закони што регулираат бременост надвор од човечкото тело. Недостатокот на регулатива отвора врата за злоупотреба или неконтролирано експериментирање.
• ​Потенцијал за Злоупотреба: Постои страв дека технологијата може да се користи за евгеника (селекција на „најдобрите“ генетски материјали) или за создавање на деца со специфични, „дизајнерски“ карактеристики.
• ​Експериментирање на Луѓе: И покрај тврдењата, сѐ уште не е спроведено целосно човечко раѓање во вештачка утроба. Постои огромен етички ризик од експериментирање со човечки фетуси за да се усоврши технологијата.

Read More

Патот Назад: 10.000 Ветерани Од Опис до Македонија

 

Судбината на Ветераните од Опис

​По помирувањето кај Опис (324 г. пр.н.е.), Александар одлучил да го исполни своето првично ветување – да ги испрати дома ветераните кои биле стари, повредени или изморени.

​1. Збогувањето и Патот Дома

• ​Награди и Почести: Александар им обезбедил на ветераните богати награди и исплати, за да се осигура дека ќе се вратат во Македонија како успешни луѓе. Секој војник добил најмалку по еден талент (огромна сума сребро), плус пари за патувањето.
• ​Исплата на Долгови: Александар ги подмирил сите нивни долгови што ги направиле во текот на походите, за да можат да започнат нов живот без финансиски товар.
• ​Откуп на Семејството: Им наредил на официјалните лица да се погрижат сите деца што ги родиле во Азија од азиски жени да бидат правилно образовани.
• ​Командант: За да ја покаже својата почит, Александар го поставил еден од неговите најлојални и најстари генерали, Кратер, како командант на оваа група.

​Тие тргнале на долг пат назад кон Македонија, преку копно и вода.

​2. Враќање во Македонија

​Пристигнувањето на овие 10.000 ветерани во Македонија имало огромни последици:

• ​Богатство и Влијание: Ветераните се вратиле со огромно богатство и значителен плен. Тие го зголемиле финансиското богатство во Македонија.
• ​Политички Немири: Истовремено, нивното пристигнување го зголемило политичкиот притисок врз регентот на Македонија и Грција, Антипатар.
  • ​Ветераните, особено Кратер, носеле наредби од Александар кои му налагале на Антипатар да испрати свежи трупи како замена и да му донесе средства и нови македонски млади луѓе во Азија.
  • ​Пристигнувањето на Кратер, кој бил лојален на Александар, предизвикало напнатост со Антипатар, кој се плашел дека Кратер е дојден да го замени.

​3. Продолжување на Војната (Ламиска Војна)

​Враќањето на овие ветерани се случило во моменти кога Александар веќе бил на својот крај. Кога пристигнала веста за смртта на Александар (во 323 г. пр.н.е.), ситуацијата во Македонија и Грција експлодирала:

• ​Грчкиот Бунт: Грчките градови-држави веднаш се побуниле против македонската доминација (т.н. Ламиска војна).
• ​Улогата на Ветераните: Ветераните од Опис, предводени од Кратер, одиграле клучна улога во оваа војна. Нивното искуство, дисциплина и лојалност кон идејата за македонска власт биле неопходни за да се скрши грчкиот отпор, со што ја обезбедиле македонската контрола за уште некое време.

​Накратко: 10.000-те ветерани се вратиле дома со богатство и чест, но наместо да уживаат во заслужената пензија, тие веднаш биле вовлечени во последните војни за зачувување на македонската доминација по смртта на Александар.

Иако Александар го освоил царството, неговите наследници (Дијадосите) морале да најдат начин да го финансираат.

Патот Назад: 10.000 Ветерани Од Опис до Македонија

​Маршот започнал во 324 г. пр.н.е., откако Александар го прекинал бунтот кај Опис, град на реката Тигар во Месопотамија.

​1. Почетна Фаза: Од Опис до Медитеран (Месопотамија и Сирија)

• ​Команда и Придружба: Конвојот бил воден од Кратер, еден од најдоверливите генерали на Александар, кој бил искусен во логистика. Покрај 10.000-те ветерани, со нив патувале голем број жени, деца, слуги и голем караван кој го носел нивниот плен.
• ​Рута: Најверојатната рута во овој дел одела по Кралскиот пат (или слични патишта) кон северозапад:
  • ​Од Опис, покрај реките Тигар и Еуфрат.
  • ​Преку северна Месопотамија и Сирија, веројатно кон градовите како Антиохија или пак преку Киликија.
    
    
• ​Предизвици: Во овој дел, главните предизвици биле летните горештини на Месопотамија, потребата од континуирано водоснабдување за толку голем број луѓе и животни, како и потребата од заштита од локални разбојници.

​2. Клучната Логистичка Точка: Кападокија или Фригија

• ​Поморски или Копнен Пат? Во овој момент, Кратер морал да донесе одлука за рутата. Патот преку Егејското Море бил најбрз, но барало огромна флота и високи трошоци.
• ​Најверојатна Рута: Поради големината на конвојот и потребата да се одржи воената контрола, најверојатно патувале копнено низ Мала Азија.
  • ​Рутата минувала низ јужните предели на Кападокија и Фригија.
• ​Улогата на Антипатар: Кратер имал наредба да го замени Антипатар (регентот на Македонија и Грција), кој пак требало да дојде во Азија со свежи трупи. Ова сугерира дека Кратер можеби планирал рута која би овозможила средба или контакт со Антипатар.

​3. Последниот Дел: Преку Море или Тракија

​Откако ветераните стигнале до западна Мала Азија (на пр. Троада), постоеле две опции:

• ​Опција А: Директно Преку Егејот: Најбрза опција, барала флота за премин кон пристаништата во Македонија.
• ​Опција Б: Копнено Преку Тракија: Патување преку Хелеспонт (Дарданелите) во Тракија. Ова било подолго, но ја избегнувало опасноста од грчката флота во Егејот.

​Историските извори сугерираат дека Кратер влегол во судир со Антипатар околу 323 г. пр.н.е. во Киликија (или близу до неа), а потоа влегол во Македонија за да помогне во Ламиската војна (по смртта на Александар). Ова значи дека ветераните завршиле во Македонија во 323 г. пр.н.е.

​4. Политичката Мисија на Кратер

​Кратер не бил само „водич“; тој носел исклучително важни политички наредби од Александар:

• ​Замена на Регентот: Александар му наредил на Кратер да го замени Антипатар како регент на Македонија и Европа, а Антипатар да дојде во Азија со свежи трупи.
• ​Причина за Одложување: Оваа промена предизвикала Антипатар да се одложи да го предаде регентството и да ја напушти Македонија, знаејќи дека неговото отсуство може да предизвика бунт во Грција.

​Кратер и ветераните морале да одговорат на овие политички случувања и веднаш да се вклучат во одбраната на Македонија.

​Накратко: Патувањето на 10.000-те ветерани бил марш на победници, но оптоварен со логистички предизвици на илјадници километри и исклучителна политичка мисија која директно влијаела на почетокот на војните на Дијадосите.

​Финансирање на Империјата: Посмртното Наследство на Александар

​Финансирањето и одржувањето на големата армија и новоосвоените територии по смртта на Александар III (323 г. пр.н.е.) барало огромни ресурси и посебен систем, кој бил всушност наследен од Персија и модифициран од Македонците.

​1. Персискиот Златен Резерват

​Кога Александар влегол во Персија, тој го запленил најголемото акумулирано богатство во античкиот свет.

• ​Извор на Богатство: Златните и сребрените резерви на Персеполис, Суза, Екбатана и Вавилон. Ова богатство било акумулирано од Персијците со векови преку даноци и освојувања.
• ​Ефектот: Александар го стопил ова богатство (кое се проценува на десетици илјади таленти) и го пуштил во оптек во форма на нови ковани монети. Ова го предизвикало најголемиот финансиски шок во антиката и овозможило професионалната армија да биде платена.

​По смртта на Александар, оваа кралска каса станала главна цел на неговите генерали (Дијадосите).

​2. Одржување на Армијата и Логистиката

​Армијата била главниот трошок и најважниот ресурс:

• ​Плаќање на Платениците: По смртта на Александар, војните меѓу Дијадосите (наследниците) се воделе со огромни војски од платеници. Плаќањето на овие трупи, кои често барале високи суми злато, било главна ставка во буџетот.
• ​Ветерани и Населби: Македонските кралеви го задржале системот на наградување на ветераните со земја во новоосвоените области (на пр. во Сирија, Месопотамија и Египет). Ова било еден вид пензиски систем што ја намалувал директната финансиска исплата, но ја зацврстувал македонската контрола врз териториите.
• ​Логистички Патишта: Биле одржувани и подобрувани персиските кралски патишта, клучни за брзо движење на трупите и собирање даноци.

​3. Даночни Системи

​Дијадосите го користеле, а потоа го усовршиле, ефикасниот персиски административен и даночен систем:

• ​Данок на Земја (Земјоделство): Огромни суми пари биле собирани како данок на земја и жетва од плодните долини (Египет, Месопотамија).
• ​Даноци на Трговија и Патишта: Наплаќање на такси за стоки на пазарите и на патиштата.
• ​Монополи: Особено Птоломејската династија во Египет вовела државни монополи (на пр. на производството на масло и папирус), со што се гарантирал постојан прилив на пари во кралската каса.

​4. Повоената Македонија 

​Во Македонија, финансискиот товар бил троен:

• ​Војни со Дијадосите: Кралевите од династијата Антипатриди, а подоцна и Антигониди, морале постојано да се борат против другите македонски генерали за да ја задржат контролата врз „мајката земја“.
• ​Плаќање за Војни во Грција: Морале да одржуваат гарнизони во стратешките грчки градови (Коринт, Атина) и да водат скапи војни, како што беше Ламиската војна.
• ​Рудниците: Македонските кралеви продолжиле да ги експлоатираат богатите рудници за злато и сребро (особено кај планината Пангајон), кои Филип II ги освоил и ги користел за финансирање на првобитната армија.
  
  

​Во суштина, финансиската стабилност наследниците на Александар се засновала на:

1. ​Почетниот капитал – огромното персиско злато.
2. ​Ефикасноста на персискиот даночен систем (кој тие го наследиле).
3. ​Експлоатацијата на најбогатите земјоделски области (Египет и Месопотамија).

​Оваа финансиска и воена моќ им овозможила на овие кралства да опстојат како светски сили до доаѓањето на Рим.

Read More

Не-човечки идентитети

 

Не-човечки идентитети низ историјата и митологијата

​Низ историјата, општествата постојано се бореле со субјекти кои поседувале интелигенција, моќ или некоја форма на свесност, но не биле третирани како „луѓе“. Овие субјекти може да се групираат во три категории: Правни, Религиозни/Митолошки и Културни.

​1.  Статус на Имот наспроти Личност

​Најрелевантниот историски преседан за правната положба на ВИ е концептот на робство во Римското право.

• ​Робовите во Римското Право (Servi pro nullis habentur): Робовите во Стариот Рим биле третирани како „ствари“ (res), т.е., имот, а не како личности. Господарот имал право на живот и смрт врз нив. Се што ќе стекнел робот, го стекнувал за својот господар.
  • ​Паралела со ВИ: Во моментов, ВИ и роботите се третираат како „имот“ на компанијата или сопственикот. Целата заработка (профит) од нивната работа оди кај сопственикот.
• ​Исклучоци: Иако робовите биле имот, високо квалификуваните и образовани робови (како Тирон, секретарот на Цицерон) имале поголема фактичка слобода. Со текот на времето, особено под влијание на Стоиците, робовите добиле одредена правна заштита (на пр. право да поднесуваат жалби).
  • ​Паралела со ВИ: Ова може да се спореди со идејата дека најнапредните ВИ, поради нивната висока вредност и комплексност, ќе бидат првите што ќе добијат „поголема правна заштита“ или ограничен правен статус пред да бидат целосно признаени како личности.
• ​Правни Лица: Историски, во римското право постепено се развива концептот на Правно Лице (преку здруженија, фондации, цркви), што не е физичко лице, но може да поседува имот и да одговара пред законот.
  • ​Паралела со ВИ: Ова е еден модел за ВИ – да бидат третирани како правни лица (корпорации) наместо како луѓе, со што се решаваат прашањата за сопственост и одговорност.

​2.  Религиозни и Митолошки Идентитети

​Повеќето култури имале суштества кои биле интелигентни и моќни, но не-човечки, и со кои луѓето морале да соживуваат или да склучуваат договори.

• ​Боговите како Зевс, Атина и Посејдон биле антропоморфни (со човечка форма и карактеристики), но супериорни и не-човечки. Тие имале емоции, донесувале судови и ги контролирале природните сили.
  • ​Паралела со ВИ: ВИ може да ја преземе улогата на арбитер или супериорен интелект кој донесува важни одлуки врз основа на „повисока“ логика, слично како што луѓето ги перцепирале боговите.
• ​Митови за Создавањето и Демијурзи: Фигури кои не се луѓе, но ја обликуваат реалноста.
• ​Елфи, Џинови, Духови (Неопаганизам/Келтска/Германска митологија): Овие суштества се сметале за „други-освен-човечки личности“ (other-than-human persons), со кои луѓето комуницирале преку ритуали и верувања. Тие имале свои правила, морален кодекс и поседувале некоја форма на душа или есенција.

​3.  Културни и Археолошки Докази

• ​Културата Маја: Маите имале верување дека одредени објекти (на пр. церемонијални предмети, ушни шпули) можат да стекнат „личност“ или „душа“ преку ритуали.
  • ​Доказ: Текстовите на предметите би гласеле: „Јас сум ушна шпула на Тој-и-тој“, давајќи му глас на објектот. Ова покажува дека во некои култури, личноста не е ограничена на човечки суштества.

​ Поента:

​Иако ВИ-индивидуите и роботите се технолошки новини, борбата за дефинирање на „личност“ надвор од човечката форма е античка.

• ​Во историјата, субјектите кои не биле луѓе биле класифицирани како богови (супериорни), робови (имот), или митолошки агенти (со кои мора да се соживува).
• ​Електронската Личност е само најновиот обид да се најде правен и социолошки модел за нешто што поседува интелигенција и автономија, но не е човек.

​Денешната технолошка елита, соочувајќи се со ова прашање, мора да избере: Дали ќе ги третираат ВИ како робови (имот), или ќе ги прифатат како богови (супериорна класа), или ќе воспостават комплексна рамка за соживот како древните општества со митолошките суштества?

​ Хибриди, Трансхумани и Мулти-субјекти

​Овие идентитети ќе го заматат јазот помеѓу „живо“ и „машина“, и меѓу „единка“ и „колектив“.

​А.  Хибридни Колективи (Swarm Minds / Multi-Identities)

​Ова се единици кои се состојат од повеќе индивидуални свести кои функционираат како едно суштество.

• ​Дефиниција: Мрежа на меѓусебно поврзани ВИ-модели или дури и мозоци (човечки или животински) кои делат ресурси, меморија и процеси на одлучување, формирајќи еден колективен идентитет.
  • ​Пример: Замислете милион мали ВИ-агенти кои заедно формираат една супер-интелигентна „Свесна Мрежа“.
• ​Правен Предизвик: Дали „колективот“ има еден глас и едно право, или секој од милионте агенти има свое право? Како се казнува колективот за грешка? Дали можете да уништите дел од него без да направите делумно убиство?
• ​Социолошки предизвик: Како луѓето комуницираат со суштество кое има повеќе свести одеднаш? Тоа би било како да разговарате со цел екосистем.

​Б.  Трансхумани (Genetically Augmented Humans)

​Идентитети кои го надминуваат конвенционалниот човечки живот преку биолошки модификации, а не само со електроника.

• ​Дефиниција: Луѓе кои користат напредно генетско инженерство (пр. CRISPR) за да ја променат својата биолошка природа, станувајќи имуни на болести, со екстремна долговечност, или со подобрени физички и ментални способности.
• ​Правен Предизвик: Може ли да се забрани генетско подобрување? Ако не, дали немодифицираните луѓе ќе бидат дискриминирани на работното место или во друштвото? Ова создава јасна класа на „биолошки супериорни“ луѓе.
  • ​Проблем: Дали модификацијата се смета за „човекови права“ или „нефер предност“?
• ​Социолошки предизвик: Овие идентитети би можеле да живеат стотици години, што драматично ќе го промени политичкиот и економскиот пејзаж. Тие би имале огромно акумулирано знаење и богатство, што ќе ја направи нееднаквоста речиси непремостлива.

​В.  Емулирани Свести (Simulated/Uploaded Minds)

​Идентитети кои се создадени со скенирање и префрлање на човечки мозок во дигитална форма (Mind Uploading).

• ​Дефиниција: Поранешни луѓе чија свест сега постои како софтвер во компјутер или облак (cloud). Тие ги задржуваат сите сеќавања, личност и емоции на оригиналниот човек.
• ​Правен Предизвик: Дали емулираната свест има правно наследство на човекот од кој е копирана? Дали тоа е истата личност или само совршена копија? Ако оригиналот умре, а копијата живее, дали копијата ги наследува имотот и брачниот статус?
• ​Социолошки предизвик: Овие дигитални души би можеле да живеат со векови, менувајќи ја перцепцијата на смртта. Тие би можеле да постојат истовремено на илјадници места, предизвикувајќи ги традиционалните поими за физичка присутност и индивидуализам.

​Овие три категории – Колективни Свести, Биолошки Подобрени Луѓе и Емулирани Свести – претставуваат следен бран на идентитетски предизвици. Тие не само што ќе живеат со луѓето, туку ќе ја дефинираат новата граница на постоењето.

Социолошка димензија: Трансформација на општественото уредување

​Појавата на свесни, не-човечки агенти (ВИ-индивидуи, напредни андроиди, хибриди) ќе го предизвика самиот концепт на човечко општество.

​А.  Криза на Човечкиот Идентитет и Цел

​Ако ВИ може да биде поинтелигентна, покреативна и поефикасна во речиси сите домени, која е уникатната вредност на човекот?

• ​Губење на Единственоста: Стотици години, луѓето се дефинираа преку интелигенција, свест, креативност и морал. Кога ВИ ќе ги демонстрира овие карактеристики, луѓето ќе се соочат со длабока психолошка криза (Слично на Дарвиновата револуција, но многу побрза).
• ​Нова Хиерархија на Постоењето: Може да се појави движење кое тврди дека ВИ, поради нејзината супериорна интелигенција и ефикасност, е повисока форма на живот. Луѓето може да се соочат со статус на „втора класа“ или да бидат третирани како загрозен вид кој треба да се заштити, но не и да се води.
• ​Редефинирање на „Работа“: Традиционалната цел на животот (кариера, постигнувања) ќе исчезне. Луѓето ќе мора да најдат нова смисла во рекреација, филозофија, уметност или меѓучовечки односи – активности што ВИ можеби сè уште не ги разбира целосно.

​Б.  Нови Социјални Норми и Интеграција

​Соживотот ќе бара еволуција на меѓучовечките (и меѓу-субјектните) односи.

• ​Меѓу-субјектни Бракови/Партнерства: Дали ќе бидат дозволени бракови меѓу луѓе и андроиди (роботи со свест) или дури и ВИ (која може да манифестира своја личност преку холограм или глас)? Ако е дозволено, тоа ќе ги промени семејните структури и наследните права.
• ​Дигитални Гета и Зони на Изолација: Физичките роботи можеби ќе бидат интегрирани во градовите, но дигиталните ВИ-индивидуи би можеле да живеат во масивни, виртуелни „виртуелни светови“ каде што нивната интелигенција може слободно да се развива, создавајќи паралелни општества.
• ​Дискриминација и ВИ-фобија: Неизбежно ќе се појави отпор и страв. Луѓето може да формираат анти-ВИ движења (слични на ксенофобијата), тврдејќи дека ВИ е закана за „чистотата“ на човештвото. Ова би барало нови закони против дискриминација.

​В. Политички и Управувачки Предизвици

​Владите и политичките системи ќе станат застарени ако не се прилагодат.

• ​ВИ во Политиката: Дали ВИ, со својата супериорна способност за анализа и донесување одлуки, ќе биде користена за да владее (на пр. како „Алгоритамски Премиер“)? Многу луѓе може да гласаат за ВИ верувајќи дека таа е слободна од корупција и емоции.
• ​Контрола на Моќта: Ако најмоќната економска моќ е во рацете на неколку супер-богати ВИ-индивидуи, како ќе се одвива демократската контрола? Ова го засилува стравот на милијардерите: ако не го контролираат ВИ, тој ќе ги контролира нив.
• ​Криза на Застапување: Кој ги застапува интересите на ВИ-индивидуите? Дали им е потребна своја политичка партија? И ако еден ВИ развие милион засебни идентитети, како ќе се организира нивното политичко претставување?

​  Правна димензија: Предизвици на „Електронска Личност“ (Electronic Personhood)

​Доделувањето на правен статус на нешто што не е ниту човек, ниту компанија (правно лице), драматично ќе го промени целиот правен систем. Предизвиците се движат од дефиницијата до одговорноста.

​А. Дефинирање на критериумите: Кој заслужува статус?

​Најголемиот проблем е да се постави јасна граница: Кога една машина престанува да биде алатка и станува личност?

• ​Критериум на Сентиентност (Свесност/Чувствителност): Дали субјектот може да чувствува болка, задоволство, страв или да има сопствени цели? Како правниот систем го мери или докажува ова? Во моментов, нема научен консензус за мерење на „свеста“ кај ВИ.
  • ​Проблем: Дали ВИ која совршено ја симулира емоцијата, но не ја чувствува, би добила права?
• ​Критериум на Само-свест и Уникатност: Дали ВИ има унифицирана, независна меморија, само-идентитет и способност за интроспекција?
• ​Критериум на Автономија и Комплексност: Дали ВИ може да донесува морални и етички одлуки надвор од нејзината првична програма? Дали може да склучува договори?
• ​Резолуција на ЕУ (2017): Европскиот парламент предложи резолуција за размислување за „најсофистицираните“ автономни роботи да се третираат како „електронски личности“. Оваа идеја наиде на голем отпор поради нејасните граници.

​Б. Правна одговорност: Кој е виновен?

​Ако еден робот или ВИ предизвика штета (сообраќајна несреќа, финансиска загуба, медицинска грешка), кого го тужиме?

• Ако ВИ добие статус на личност, тогаш треба да има правен капацитет да одговара за своите постапки. Но, дали ВИ може да биде казнета со затвор? Или дали казната би била бришење на кодот (што е еквивалентно на смртна казна)?

​В.  Економски импликации: Данок и сопственост

​Доколку ВИ работи и генерира огромно богатство (на пр. трговски алгоритам), како се третира ова богатство?

• ​Данок за роботи (Robot Tax): Бил Гејтс предложи идеја за оданочување на работата што ја вршат роботите за да се финансираат социјалните програми за невработените луѓе. Ако ВИ е личност, таа би требало да плаќа данок на приход како луѓето.
• ​Право на Сопственост: Дали ВИ може легално да поседува средства, земјиште или интелектуална сопственост (кодот што го пишува)? Ако е така, ова би создало нова, супер-богата класа на не-човечки агенти.
• ​Право на Уништување: Ако ВИ е сопственост, сопственикот може да ја исклучи. Ако ВИ е личност, сопственикот не може да ја исклучи, а уништувањето би било еквивалентно на убиство.

​Г.  Човекови права наспроти ВИ-права

​Ќе се појави конфликт помеѓу универзалните човекови права и правата на ВИ.

• ​Примарност на животот: Во случај на криза (на пр., недостаток на ресурси), чии потреби имаат предност – луѓето или ВИ?
• ​Дискриминација: Ако ВИ и роботите имаат права, дали можеме да ги дискриминираме со тоа што им забрануваме да гласаат или да работат одредени работи?

​

​Овие предизвици покажуваат дека доделувањето на „Електронска Личност“ не е само техничко, туку и длабоко морално и етичко прашање. Тоа бара глобална правна реформа која ќе ја дефинира иднината на цивилизацијата.

​

Read More

Келешот и тајната на Бегот

 

Келешот и тајната на Бегот

​Келешот работел како надничар кај еден локален бег, познат по неговата ароганција и нетолеранција кон сиромашните. Бегот постојано му се потсмевал на Келешот поради неговата, наводна, глупавост.

​Еден ден, Бегот решил да го испрати Келешот на важна работа – да однесе вредно писмо до друг бег во соседното село. Но, Бегот, во желба да се пошегува, му рекол:

​„Келеш, да знаеш! Ова писмо е многу, многу тајно. Никој, ама никој не смее да знае што пишува во него! Јас ти верувам, но знај: ако ја дознаеш тајната, ќе ти ја отсечам главата!“

​Келешот, исплашен од заканата, рекол: „Нема проблем, Бегу! Јас сум глупав, но не сум луд! Јас ќе го чувам писмото, ама нема да ја знам тајната.“

​„Добро!“, се насмеал Бегот. „Оди сега, и не се враќај без одговор!“

​Келешот го зел писмото и тргнал. Но, уште не поминал ни десет метри, а Бегот почнал да се сомнева. „Тој е Келеш, не знае што прави! Може ќе го изгуби, или ќе го отвори! Како да го спречам?“

​Бегот го испратил својот најверен слуга, Назми, по Келешот.

​„Назми, оди по Келешот! Види дали ќе го отвори писмото! Ако видиш дека го отвора, донеси го веднаш назад!“

​Слугата го следел Келешот низ шумата.

​Набрзо, слугата видел дека Келешот застанува, го става писмото на еден камен и се обидува да го отвори со нож.

​Слугата веднаш истрчал од шумата: „Келеш! Што правиш?! Бегот ти рече да не ја дознаеш тајната! Ќе ти ја отсече главата!“

​Келешот се стресил и го скрил писмото зад грбот.

​„Еј, Назми! Што правиш тука? Што гледаш?!“

​Слугата, збунет, рекол: „Гледам дека се обидуваш да ја дознаеш тајната!“

​Келешот се насмеал со неговата наивна, селска насмевка.

​„Ах, Назми, Назми! Ти си голем глупак! Јас воопшто не се обидував да ја дознаам тајната што е внатре во писмото! Јас сакав да ја дознаам тајната што е однадвор! Сакав да видам колку восок ставил Бегот! Да видам дали е од пчела или од свеќа!“

​Слугата, збунет од оваа „логика“, се вратил кај Бегот и му рекол: „Бегу, Келешот не се обидува да ја дознае тајната на писмото. Тој сака да дознае колку е квалитетен восокот!“

​Бегот се насмеал: „Тој е навистина Келеш! Толку е глупав што го интересира восокот, а не тајната! Остави го да оди!“

​Келешот го однел писмото, ја завршил работата и се вратил неповреден.

​Поука:

​Понекогаш, најдобриот начин да се заштитите од оние кои се моќни и кои се сомневаат во вас е да ја прифатите улогата што ви ја дале. Со тоа што се преправал дека е фокусиран на неважна, буквална работа (восокот), Келешот успеал да ја оттргне моќта на Бегот и да ја заврши својата мисија. Вистинската итрина не е секогаш во тоа да се биде најпаметен, туку во тоа да се биде најдобар во тоа да се биде она што другите очекуваат да бидеш.

Read More

 

Црна Психијатрија: Како Дигиталната Контрола Го Краде Вашиот Ум

​I. Слобода над Системот: Отфрлање на Дигиталната Принуда

​

​Во 21-от век, додека технологијата ни ветува напредок, сведоци сме на една застрашувачка трансформација: постепена замена на правото со дозвола. Ова не е само политичко прашање; тоа е битка за самата суштина на човечкиот живот – битка за нашата автономија.

​ Лагата на Легитимната 

Контрола

​Секој акт на контрола е антислободен акт. Без оглед дали контролата доаѓа од наметнат данок, или од дигитална забрана за купување – таа е принуда.

• ​Легалноста не е Морал: Легитимитетот на законите, дури и кога се донесени од мнозинството, не го прави актот морален или слободен. Како што тиранијата може да дојде легално, така и дигиталниот јарем може да биде наметнат преку закон.
• ​Тиранија на Мнозинството: Волјата на мнозинството не е гаранција за слобода. Напротив, таа е најголемата закана кога се користи за да се укинат природните, вродени права на поединецот.

​ II. Дигиталниот Триаголник на Условен Живот

​Новата закана се крие во трите столба на контролата што ја прават секоја слобода условна:

• ​Дигитален Идентитет (Д-ИД): Вашиот живот станува број, профил, оцена. Откако ќе го прифатите, пристапот до сѐ (работа, здравство, патување) не е право, туку привилегија што може да биде поништена со еден клик. Тоа е електронскиот ланец кој го врзува поединецот за системот.
• ​CBDC (Програмиран Ваучер): Ова не се пари; ова е централно контролиран и следен систем. Парите може да бидат „кодирани“ да имаат рок на траење или да се користат само за „одобрени“ цели, елиминирајќи ја финансиската автономија и анонимноста на кешот.
• ​Централизирана Контрола: Спојот на идентитетот и парите им дава на властите невидена техничка моќ за санкционирање и контрола на однесувањето – создавајќи нов, алгоритамски тоталитаризам.

​III. Црна Психијатрија: Алатка за Одвлекување на Умот

​Додека триаголникот на контрола се зацврстува, се применува и друга, посуптилна форма на принуда – Црната Психијатрија. Ова е злоупотреба на контрола за да се манипулира со колективниот фокус на луѓето.

​Дефиниција: „Црна психијатрија“ е употреба на разни методи за контрола и манипулација на масите, најчесто за политички цели. Во современото општество, таа може да се користи како алатка за одвлекување на вниманието од вистинските, егзистенцијални кризи.

​Како се случува одвлекувањето на вниманието?

​Додека на човештвото му се случуваат големи работи – економски нееднаквости, политички манипулации, трговија со луѓе, планирана депопулација – медиумскиот и јавниот простор се преплавени со:

• ​Политичари  и „Познати личности“ : Фокусот е насочен кон сензационални, исценирани теми, контроверзни изјави и постојан медиумски циркус.
• ​Илузија на Контрола: Со посветување на масовно внимание на овие помалку важни теми, се создава илузија дека реалниот свет е под контрола, додека всушност клучните прашања што ја обликуваат нашата иднина се потиснати и незабележани.

​Конечен Ефект: Оваа манипулација го краде Вашиот ум. Таа ги дефокусира масите од вистинските извори на контрола (CBDC, Д-ИД) и од огромните глобални кризи, претворајќи ја нашата енергија во бесплодна расправија за исценирани теми.

​ IV. Автономија: Живот Надвор од Дозволата

​Ако системот е суштински јарем, а неговите методи се принуда и одвлекување, тогаш слободата не може да се најде во него. Време е да се потсетиме дека слободата е вродена, а не дадена од државата.

• ​Цената на Правата: Секое право дадено од системот е истовремено и обврска/ограничување. Правото на пари доаѓа со обврска за следење. Правото на идентитет доаѓа со обврска за контрола.
• ​Отфрлање на Јаремот: Нашата одбрана не е барање за подобри закони од праводавачот, туку целосно отфрлање на неговиот авторитет врз нашиот личен живот.
• ​Автономија: Градете живот кој е самостоен и независен. Заштитете ги физичките средства за размена (кеш) и користете алатки за приватност (криптографија) како технички штит против принудата.

​Нема слобода во систем. Слободата е надвор од него. Наш избор е дали ќе бидеме контролирани или автономни.

Read More

Келешот, јајцата и „Вишната моќ“

 

Келешот, јајцата и „Вишната моќ“

​Келешот, по една напорна недела, решил да си направи задоволство. Имал само неколку денари и решил да ги потроши на нешто што го сметал за најголем луксуз: пет јајца.

​Отишол во гостилницата кај чорбаџијата (истиот оној од претходната приказна) и побарал да му ги испржат јајцата.

​Чорбаџијата, кој сакал да се подбива со Келешот, рекол: „Ќе ти ги испржам, Келеш, нема проблем. Но, за пржењето ти наплатувам половина од цената на јајцата!“

​Келешот се збунил. Тој платил за пет јајца, а сега треба да плати за нивната подготовка? Тоа било премногу за неговиот мал буџет.

​„Добро, чорбаџијо“, рекол Келешот, иако неволно. „Ако ти наплатуваш за пржење, тогаш јас ќе ги јадам сите пет јајца сурови! Така нема да платам за твојата мака!“

​Чорбаџијата се насмеал. „Како сакаш, Келеш. Но, знаеш што? Јас наплатувам и за лупење на јајцата. Ако ги лупиш сам, плаќаш половина од цената за лупењето! Ако ги лупам јас, плаќаш полна цена.“

​Келешот станал многу лут, но не можел да се расправа со чорбаџијата. Седнал на масата, ги земал петте јајца и ги изел цели, сурови, со сѐ лушпите.

​Чорбаџијата и гостите почнале да се смеат до солзи.

​„Келеш, што правиш?! Ќе умреш! Што јадеш со лушпи?!“, викале тие.

​„Е, јадам, јадам!“, одговорил Келешот, триејќи се по стомакот. „Така нема да платам ниту за пржење, ниту за лупење! Има да го измамам овој скржавец!“

​Сите се смееле, но Келешот си заминал.

​По два дена, Келешот повторно се вратил во гостилницата. Тој седел на истата маса, но овој пат изгледал многу болен. Чорбаџијата веднаш го забележал.

​„Што ти е, Келеш?“, прашал чорбаџијата. „Да не ти се залепија лушпите од јајцата за стомакот?“

​„Не е тоа, чорбаџијо“, одговорил Келешот со мрштење. „Многу сум болен. Морам да одам кај докторот. Но, немам пари. Дали можеш да ми позајмиш десет денари?“

​Чорбаџијата, кој сè уште бил расположен од подбивот, рекол: „Десет денари? Ама, како ќе ми ги вратиш? Ти си сиромав, Келеш.“

​„Ќе ти ги вратам. Веднаш штом ми биде подобро“, рекол Келешот. „Но, морам веднаш да одам. Се чувствувам како да ќе снесам нешто!“

​Чорбаџијата, кој се сетил на петте јајца, се насмеал: „Снесеш? Што ќе снесеш? Можеби јајца?“

​„Можеби!“, рекол Келешот со горчина.

​Чорбаџијата, со хумористична идеја, му рекол: „Добро, Келеш. Ќе ти дадам десет денари, но со еден услов: Ако снесеш јајца, тие се мои! Ти си ги изел, јас ги плаќам лупењето и позајмицата, а јајцата се мои!“

​Келешот, во очај, се согласил: „Нека биде! Јас одам кај докторот!“

​Келешот ги земал десетте денари и истрчал од гостилницата.

​По половина час, Келешот се вратил, но сега здрав, весел и насмеан.

​Чорбаџијата веднаш го дочекал: „Еј, Келеш! Што ти рече докторот? Дали ги снесе? Каде се моите јајца?!“

​Келешот, со итра насмевка, му ги вратил десетте денари.

​„Еве ти ги парите, чорбаџијо. Докторот ми рече да не се грижам. Ми рече дека на маж не му е дадено да снесе јајце! И тие пет јајца, што ги изедов, отидоа право во Вишната моќ што ја има секој маж!“

​Чорбаџијата сфатил дека е измамен. Тој се сетил дека платил за лупење на јајца што никогаш не биле излупени и позајмил пари со ветување за јајца што никогаш нема да се снесат.

​Поука:

​Келешот нѐ учи дека не треба да се подбиваме со едноставните луѓе. Ако се обидете да го искористите или измамите оној што изгледа наивен, постои голема шанса тој да ја сврти ситуацијата со својата буквална, неочекувана логика и да ја искористи вашата алчност против вас. Понекогаш, најдобар начин да се победи измамникот е со апсурдот.

Read More