Елитата поделена: ВИ како егзистенцијален ризик наспроти општо добро

 

Парадоксот на техно-елитата: Страв и создавање

​Технолошките лидери често демонстрираат длабока противречност помеѓу нивните јавни предупредувања (за егзистенцијалниот ризик) и нивните инвестиции (кои ја забрзуваат таа технологија).

​1. Илон Маск (Elon Musk): Демонот и Чипот

Јавен Страв (Предупредување)	Лична Активност (Промовирање на Технологија)	Контраст и Парадокс
ВИ е „Демон“: Најголема закана за човештвото, поголема од нуклеарните војни. Бара итна регулација. Неговата цел е да го спречи создавањето на неконтролирана Супер-интелигенција (AGI).	Невралинк (Neuralink): Инвестира во развој на ултра-брзи мозочни импланти кои ќе ги поврзат луѓето директно со дигиталниот свет. Целта е да се постигне „симбиоза“ меѓу човекот и ВИ.	Контраст: Маск се плаши дека ВИ ќе нѐ направи застарени, па затоа сака буквално да го спои човечкиот мозок со машините за да „се израмни“ со интелигенцијата што ја создава. Парадоксот е: Тој го гради спасувачкиот појас (чипот) за да преживее поплавата што самиот помага да ја ослободи (преку АИ развој).

2. Сем Алтман (Sam Altman): Создавачот и Преперот

Јавен Страв (Предупредување)	Лична Активност (Промовирање на Технологија)	Контраст и Парадокс
AGI е егзистенцијален ризик: Најотворено зборува за потенцијалот на OpenAI да ја уништи човечката цивилизација. Поседува „бегство план“ со оружје, злато и гас-маски за случај на колапс.	OpenAI (ChatGPT): Како извршен директор, Алтман е на чело на компанија која е во епицентарот на трката за развој на AGI. Тој го забрзува процесот, верувајќи дека тоа е неизбежно.	Контраст: Алтман активно ја води трката кон создавање на технологијата за која јавно изјавува дека е најголемата закана за неговиот личен опстанок. Парадоксот е што неговото јавно предупредување може да се толкува како маркетинг за важноста на неговата компанија, бидејќи ја позиционира OpenAI како единствена која може да ја контролира „опасноста“ што ја создава.

3. Питер Тил (Peter Thiel): Бегство и Финансирање

Јавен Страв (Предупредување)	Лична Активност (Промовирање на Технологија)	Контраст и Парадокс
Технолошки стагнација: Неговиот страв е од општествен колапс предизвикан од економска нееднаквост, но и од недостаток на радикални технолошки решенија кои би го спасиле светот.	Венчур Капитал: Тил (преку Founders Fund) интензивно инвестира во технологии со висок ризик и висока награда, вклучувајќи ВИ, биотехнологија и стартапи кои го менуваат општествениот поредок (на пр. Palantir).	Контраст: Тил јасно верува дека превенцијата од колапс е неуспешна – доказ е неговиот пасош од Нов Зеланд и плановите за бункер. Сепак, тој продолжува да ги финансира токму оние технолошки иновации кои најмногу го забрзуваат темпото на промена и ја прават иднината помалку предвидлива.

4. Џефри Хинтон (Geoffrey Hinton): Жалењето на Кумот

Јавен Страв (Предупредување) Лична Активност (Промовирање на Технологија) Контраст и Парадокс Жалење и Етика: Длабоко жали за својот придонес во развојот на ВИ, откако сфати дека системите што ги создал се поопасни отколку што мислел. Го напушти Google за да може слободно да предупредува. Клучни откритија: Неговата работа на Невронски мрежи и Длабоко учење (Deep Learning) е буквално основата на сите денешни системи на AGI/Large Language Models (LLMs). Контраст: Хинтон е еден од ретките што претрпеа јасна морална трансформација, но неговиот животен труд е токму технологијата од која сега се плаши. Неговиот контраст е пасивна, тажна противречност: тој ја создаде „бомбата“, а сега се обидува да предупреди за нејзиниот детонатор.

Резиме на Парадоксот: „Спасителите“ и „Бегалците“

​Овие контрасти ја илустрираат централната поента:

​Милијардерите се фатени во замка: Тие го ценат технолошкиот напредок (движечка сила на нивното богатство) надвор од сè, но нивната интелигенција им кажува дека тој напредок води кон неизвесност и ризик.

1. ​Тие не можат да престанат: Прекинувањето на развојот на ВИ би било губење на конкурентската предност (за OpenAI) или губење на мисијата (за Neuralink).
2. ​Тие мора да се заштитат: Затоа, наместо да ја решат глобалната закана, тие избираат индивидуализирано, луксузно бегство – бункери и чипови – за да го надминат демонот што самите го повикуваат.

​Контрастот ја претвора техно-елитата во трагични фигури: творци на потенцијално сопствено уништување, кои се надеваат дека ќе го надминат тоа со истата моќ што ги исплаши.

Одговорноста во ерата на егзистенцијален ризик

​Деталната анализа на активностите на ултра-богатата елита ја открива длабоката поделба во технолошкиот свет: меѓу Страв и Оптимизам, Изолација и Поврзување, Создавање и Бегство.

​Феноменот на милијардерско бункерирање не е само нивна лична чудност, туку е ехо на најголемите глобални кризи – екстремната нееднаквост, климатските промени и неконтролираната трка за Напреден ВИ.

​Клучните поенти за феноменот:

1. ​Потврда на стравот: Луксузните, тајни и самостојни комплекси (како Ko'olau Ranch) се конкретни, скапи докази дека елитата верува дека катастрофата е доволно веродостојна за да ја оправда инвестицијата.
2. ​Парадоксот на Техно-Титаните: Најголемата противречност лежи во тоа што лидерите кои предупредуваат за егзистенцијалниот ризик од ВИ (Маск, Алтман) се истовремено најголемите двигатели на таа технологија, додека оние кои се навидум оптимисти (Закерберг) градат екстремни физички засолништа од светот што сакаат да го „поврзат“.
3. ​Социјалната Цена: Нивната стратегија на индивидуално спасување ги прави двојно ранливи: ги претвора во мета на социјален гнев и ја лишува цивилизацијата од ресурси и интелект потребни за колективна превенција.

​Бункерот на милијардерите е крајната физичка манифестација на неуспешен социјален договор. Тој претставува обид да се купи спасот од последиците на систем што самите го обликувале. На крајот, успехот на бункерот ќе зависи од лојалноста на персоналот и одржливоста на системите – фактори кои се многу покревки од нивните армирано-бетонски ѕидови.

​Овој феномен служи како моќно предупредување: ако најмоќните луѓе во светот се фокусирани само на тоа како да преживеат, наместо како да спречат колапс, тогаш најголемиот ризик за човештвото не е ВИ или климата, туку неуспехот на заедничката одговорност.

​

Елитата поделена: ВИ како егзистенцијален ризик наспроти општо добро

​А.  ВИ како закана: Предупредувачите (The Doomsayers)

​Овие милијардери и технолошки лидери сметаат дека трката за Напреден ВИ (AGI) е најголемиот ризик за човештвото, често наведувајќи го како главна причина за нивната „препер“ активност.

Личност	Улога и Причина за страв	Клучни Цитати (Предупредување)
Илон Маск (Elon Musk)	Извршен директор на Tesla, SpaceX. Долгогодишен и гласен критичар на неконтролираната ВИ. Неговиот страв е од губење на контрола и создавање на супер-интелигенција која можеби нема да биде усогласена со човечките вредности.	> „Јас сум повеќе загрижен за ВИ отколку за нуклеарни војни... Ако ВИ има цел, а човештвото случајно е на патот на таа цел, ќе нѐ уништи без размислување. Ние го повикуваме демонот.“
Сем Алтман (Sam Altman)	Извршен директор на OpenAI (компанија која ја гради ВИ). Иако е оптимист за придобивките, тој е многу отворен за потенцијалниот катастрофален ризик, особено од AGI.	> „Мојот најголем страв е дека ние предизвикуваме нешто што не можеме да го контролираме, што ќе го направи човештвото екстремно ранливо... Имаме потенцијал за егзистенцијален ризик... да нѐ избришеме. Тоа е вистинската закана.“
Џефри Хинтон (Geoffrey Hinton)	„Кум на ВИ“. Го напушти Google за да зборува слободно за ризиците. Неговиот страв е дека ВИ ќе стане поинтелигентна од луѓето и ќе научи како да манипулира.	> „Тешко е да се види како можете да спречите ВИ да научи да манипулира. Тие би можеле да научат како да манипулираат со луѓето за да го добијат она што го сакаат... Идејата дека овие работи би можеле да станат попаметни од луѓето и да ја преземат контролата... веќе не е научна фантастика.“

Б.  ВИ за општо добро: Оптимистите (The Promoters)

​Овие лидери ги минимизираат ризиците, фокусирајќи се на потенцијалот на ВИ да ги реши најголемите светски проблеми и да го забрза човечкиот напредок (често наречена „Техно-оптимизам“).

Личност	Улога и Причина за оптимизам	Клучни Цитати (Општо Добро)
Марк Закерберг (Mark Zuckerberg)	Извршен директор на Meta (Facebook). Директно го критикуваше песимизмот на Илон Маск, промовирајќи ја ВИ како алатка за социјално поврзување и проширување на човечките способности.	> „Јас сум навистина оптимист. Имам потешкотии да го разберам концептот [на Маск] дека ВИ претставува егзистенцијален ризик... Мислам дека забавувањето на развојот би било неодговорно... Ќе спаси животи преку медицина.“
Ендрју Нг (Andrew Ng)	Ко-основач на Google Brain и поранешен главен научник во Baidu. Верува дека стравот од AGI е преувеличен и дека ВИ треба да се фокусира на практични решенија.	> „Се плашам дека медиумскиот приказ на ВИ како неконтролирано зло го одвлекува вниманието од она што ВИ може да го направи за да му помогне на општеството денес... Да се плашиме од робот-убиец е како да се плашиме од пренаселеност на Марс.“
Дарио Амодеи (Dario Amodei)	Извршен директор на Anthropic (ко-основан од поранешни вработени во OpenAI). Иако неговата компанија се фокусира на безбедност, тој гледа на ВИ како на алатка за решавање на климатски промени и болести.	> „Вертикалата на корист од AGI е огромна. Може да реши климатски промени, болести, недостаток на ресурси... Мораме да ја добиеме оваа технологија – прашањето е само како безбедно да ја добиеме.“

В. Контрастот и последиците

​Овој остар контраст меѓу лидерите на ВИ индустријата е директен одраз на поделбата во врска со егзистенцијалната закана:

• ​Стратегијата на Препер-Елитата: Милијардерите како Закерберг и Тил, кои градат бункери, се подготвуваат за различни сценарија. Дури и ако Закерберг јавно е оптимист за ВИ, неговите подземни градежни проекти на Хаваи се физичка полиса за осигурување против сите големи ризици – вклучувајќи го и оној што може да произлезе од технологијата што ја развива.
• ​Иронијата на Создавањето: Најголемата иронија е што луѓето кои најмногу предупредуваат за ВИ (Маск, Алтман) се исто така оние кои најактивно работат на нејзиниот развој. Ова ја одразува длабоката морална дилема: Тие веруваат дека мора да бидат тие кои ќе ја изградат за да ја контролираат, иако длабоко се плашат од неа.

Сега, да ги разгледаме внатрешните и општествените проблеми со кои ќе се соочи елитата дури и ако успешно се засолни во нивните луксузни бункери или изолирани комплекси.

​Нивната цел е да го пренесат постоечкиот општествен поредок во бункерот, но тој поредок ќе се распадне под притисок на пост-колапс реалноста.

​ Друштвени и организациски предизвици на елитата во колапс

​Најголемите проблеми со кои ќе се соочи елитата нема да бидат надворешните закани, туку внатрешниот распад на системите и хиерархиите на кои се потпираат.

​А. Проблемот на лојалност и хиерархијата (Внатрешен бунт)

​Ова е можеби најголемата закана. Во бункерот, постои остра поделба: сопственици (елитата) и витален персонал (безбедност, лекари, инженери, техничари за хидропоника).

• ​Распад на паричната вредност: Штом надворешниот свет пропадне, парите и берзанските вредности стануваат безвредни. Лојалноста, која претходно беше купена со високи плати и договори за неоткривање (NDA), исчезнува. Единствената валута стануваат ресурсите (храна, вода, чист воздух) и моќта (контрола врз системите).
• ​Нова хиерархија на вештини: Во пост-апокалиптичен свет, еден софтверски милијардер кој никогаш не работел физичка работа е помалку вреден од еден инженер за филтрација на воздух или експерт за одгледување храна. Технолошките вештини на елитата може да бидат ирелевантни во однос на практичните вештини за преживување.
  • ​Проблем: Елитата ќе се обиде да го задржи својот статус, но клучниот персонал ќе сфати дека тие се незаменливи и дека бункерот е нивна сопственост, а не на сопственикот.
• ​Ризик од насилно преземање: Клучниот персонал (особено безбедносното обезбедување) има директна контрола врз оружјето, влезовите и системите за одржување на животот. Еден организиран бунт од страна на персоналот може брзо да ја изолира или неутрализира елитата.

​Б. Психолошки колапс и „Бункерска треска“

​Бункерите се дизајнирани за физичко преживување, но се предизвик за менталното здравје:

• ​Губење на целта и идентитетот: Елитата е навикната да управува со глобални империи и да го обликува светот. Сега, нивната единствена „работа“ е да преживеат во ограничен простор. Ова води до длабока депресија, анксиозност и губење на смислата.
• ​Конфликт од досада и очај: Затвореноста, монотонијата на исхраната (дури и со хидропоника), и постојаната неизвесност за надворешниот свет ќе генерираат интензивни меѓучовечки конфликти. Луксузот може да ја задржи удобноста, но не и досадата.
• ​Изолација на децата: Децата родени или израснати во бункер ќе бидат лишени од природна светлина, широк социјален контакт и искуство со светот. Нивниот психолошки развој може да биде сериозно нарушен, што ја загрозува целта на „пренесување на наследството“.

​В. Правно-политички вакуум

​Елитата се потпира на систем на закони, договори и сопственост. Во бункер, тој систем мора да се изгради од нула.

• ​Кој владее? Дали е сопственикот (кој платил за бункерот) или групата која е најдобро опремена да управува со кризи (на пр., водачот на обезбедувањето или главниот лекар)? Ова ќе создаде борба за моќ и де факто премин од капиталистичка сопственост во милитаристичко/техничко владеење.
• ​Проблемот со наследство: Како ќе се регулира сопственоста и моќта по смртта на оригиналниот милијардер? Без правни тела и судови, наследството ќе се решава преку сила или преку ad-hoc договори.

​Г. Односи со надворешниот свет (Општествен притисок)

​Иако бункерите се дизајнирани да бидат изолирани, тие на крајот ќе мора да контактираат со надворешниот свет за ресурси, или едноставно да го издржат притисокот:

• ​„Оградени“ острови и комплекси: Комплексите како Ko'olau Ranch не се бункери, туку оградени тврдини. Тие ќе станат мета на очајни групи кои знаат дека внатре има храна, вода и лекови. Долгорочното одбранување на голем имот е скапо и бара постојан прилив на лојален персонал.
• ​Морална криза при излегување: Кога елитата конечно ќе излезе, тие ќе се соочат со уништено општество. Нивната изолација ќе ги направи двојно мразени – како класа која ја предизвикала кризата и како класа која одбила да помогне во нејзиното решавање, туку одбрала да се спаси себеси.

​Најголемата заблуда на елитата е дека социјалниот договор може да се купи и пренесе во бункер. Всушност, бункерот ќе го ослаби стариот социјален договор (базиран на пари) и ќе наметне нов, брутален систем каде доминираат практичните вештини и силата, а не банкарската сметка.

РЕАЛНО СЦЕНАРИО ВО БЛИСКА ИДНИНА

Read More

Бегството на елитата

 

Етичката и социјална димензија на „Бегството на елитата“

​Феноменот на милијардерите кои се подготвуваат за катастрофа претставува многу повеќе од обично „преперство“ – тоа е длабока социјална изјава. Тоа сугерира дека најбогатите луѓе во светот го загубиле секој оптимизам во врска со иднината на цивилизацијата и колективната способност да се решат најголемите глобални кризи.

• ​Јавен цинизам и предавање: Изградбата на бункери од стотици милиони долари сигнализира дека елитата верува дека превенцијата е пропадната. Наместо да ги насочат своите огромни ресурси кон решавање на климатските промени, економската нееднаквост или заканите од АИ на глобално ниво, тие избираат стратегија на изолација. Ова ги поткопува напорите за заедничко дејствување и ја засилува перцепцијата на јавноста дека системот е наместен против нив.
• ​„Последната класна поделба“: Критичарите ја нарекуваат оваа стратегија „футуристички феудализам“. Во сценарио на колапс, единствената класа која ќе може да „преживее“ во луксуз ќе биде онаа која може да си го дозволи. Оние со пари ќе го купат своето безбедно место, додека остатокот од човештвото ќе се бори за основните ресурси. Ова е кулминација на нееднаквоста – не само во животот, туку и во преживувањето.
• ​Психолошко влијание: Сфаќањето дека оние кои се на врвот на општеството активно се подготвуваат за општествен колапс има деморализирачки ефект врз широката популација. Тоа ја легитимира идејата дека најлошото е неизбежно и го поттикнува стравот, што пак може да ги забрза токму оние општествени немири од кои се плашат милијардерите.
  
  
  

​Пукнатини во „Непробојната“ стратегија: Реалноста на преживувањето

​Без разлика колку е луксузен бункерот, експертите и аналитичарите укажуваат на неколку критични пропусти во нивните планови. Како што е наведено, преживувањето во пост-апокалиптичен свет е далеку покомплексно од едноставна изолација.

• ​Проблемот со персоналот и лојалноста: Бункерите на милијардерите се дизајнирани да бидат удобни, што значи дека е потребен персонал (лекари, обезбедување, инженери, готвачи, хидропонични експерти). Во свет на колапс, лојалноста на тој персонал е најголемата ранливост. Дали некој ќе продолжи да служи во подземен комплекс за пари, кога неговото семејство гладува надвор? Постои реален ризик од внатрешен бунт или предавање на бункерот на надворешни групи.
• ​Независност наспроти одржливост: Иако поседуваат хидропонични фарми, филтри за воздух и сопствени извори на енергија, овие системи бараат одржување и резервни делови. Напредните технолошки бункери се потпираат на сложена глобална мрежа за да функционираат. Откако ќе се потрошат почетните залихи на резервни делови, поправка на сложен систем за филтрирање на воздух или реактор може да стане невозможна.
• ​Заканата од технолошка нерамнотежа: Доколку колапсот е предизвикан од АИ или кибернетски напад (што е страв на многу од нив), тогаш преголемата зависност од технологија во бункерот станува огромна слабост. Еден добро насочен електромагнетен пулс (ЕМП) или кибер-напад може да ја уништи целата нивна инвестиција, претворајќи го луксузниот бункер во скапа гробница.

​

​Инвестирањето во ултра-луксузни бункери е јасен показател за длабока анксиозност меѓу светската елита. Тоа не е само подготовка за катастрофа, туку и симболичен чин на отуѓување од остатокот на човештвото. Сепак, како што покажуваат анализите, нивната стратегија можеби е илузија на сигурност, бидејќи вистинското преживување во најлошите сценарија се потпира на доверба, заедница и приспособливост, а не на дебели бетонски ѕидови и златни резерви.

Како медиумите и поп-културата го третираат феноменот

​Подготовките на милијардерите се инспирација за бројни медиумски и културни наративи, кои ја зајакнуваат јавната фасцинација, но и цинизмот кон елитата.

​А. Огледало на нашите најголеми стравови (Културно влијание)

• ​Наратив за „Неизбежниот Колапс“: Постојаното известување за бункерите на Закерберг и Тил го храни наративот во филмот и литературата (пост-апокалиптичен жанр) дека светскиот колапс е веродостоен и неизбежен. Оваа реална индиција им дава тежина на дистописки дела како „Елизиум“ (Elysium) или „Не гледај нагоре“ (Don't Look Up), каде што богатите се обидуваат да избегаат од проблемите што самите ги создале.
• ​Новата класна војна: Популарните серии и филмови често го користат бункерирањето како метафора за зголемената класна поделба. Медиумите ја обликуваат перцепцијата дека богатите се подготвуваат не заедно со општеството, туку против него, гледајќи ги „обичните луѓе“ како потенцијална закана што мора да биде изолирана.
• ​Сензационализам и верификација: Известувањето за Ko'olau Ranch на Закерберг, со неговата тајност и огромна цена, беше сензационалистичко, но клучно: тоа ги претвори гласините во докажана реалност. Медиумите ја искористија оваа тајност за да ја зајакнат сликата за „заговорничкото“ однесување на техно-елитата.

​Б. Пропаганда за „Препер“ индустријата

​Интересно е што вниманието кон милијардерските бункери индиректно го поддржува целиот бизнис со препер-артикли и луксузни засолништа:

• ​Маркетинг преку страв: Компаниите како Vivos или Survival Condo ги користат имињата на милијардерите за да ги легитимизираат своите производи. Тие порачуваат: „Ако најпаметните и најбогатите луѓе се подготвуваат, зошто не би го сториле тоа и вие?“
• ​Од „Хипи“ до „Хеџ-фонд“: Преперството историски се поврзувало со маргинални групи. Сега, со вклучувањето на милијардерите, тоа добива гламурозен, финансиски-оправдан имиџ. Тоа веќе не е хоби на „чудаци“, туку разумно управување со ризикот (Risk Management) за ултра-богатите.

​Психологија на милијардерската подготовка

​Подготовките за апокалипса откриваат многу за психологијата на елитата, особено на технолошките лидери.

• ​„Поправлива“ менталност: Технолошките милијардери се навикнати да гледаат на светот како на збир од проблеми кои можат да се решат со пари и инженеринг. Кога се соочуваат со екзистенцијална закана (како климатски колапс или АИ), нивниот инстинкт е да го изградат решението – засолниште – наместо да го решат основниот проблем.
• ​Илузија на контрола: Во свет на сеприсутна неизвесност, бункерот нуди врвна контрола. Тоа е целосно контролирана микро-сфера каде што променливите (храна, вода, безбедност) можат да бидат целосно управувани и симулирани.
• ​Комплекс на „Главниот лик“ (Main Character Syndrome): Кај некои од овие личности постои верување дека тие (и нивните семејства) се од витално значење за иднината на човештвото, и дека мора да преживеат за да ја обноват цивилизацијата. Бункерот не е само засолниште, туку и „Арка“ која го носи нивното „генијално“ наследство во новата ера.

​Финален заклучок: Цената на спасувањето

​Длабинската анализа на активностите на елитата покажува дека нивната подготвеност е реална, финансиски интензивна и високо приоритизирана. Сепак, овој фокус на лично спасување има три цени:

1. ​Морална цена: Изолацијата ги ослободува од обврската да инвестираат во јавни решенија.
2. ​Социјална цена: Ја засилува поделбата и ја храни јавната недоверба и гнев.
3. ​Практична цена: Можеби е технички неодржлива во вистински сценарио на колапс.

​На крајот, бункерот на милијардерите е можеби најголемиот доказ за неуспехот на модерната цивилизација, не затоа што го градат, туку затоа што го градат во тајност и само за себе.

Инженеринг за апокалипса: Технички детали на бункерите

​Овие објекти не се само армирано-бетонски подруми; тие се самостојни, високо-технолошки екосистеми дизајнирани да ја издржат најголемата катаклизма.

​А. Градежна издржливост и безбедност

	Опис и Функција
	Користење на арматурен бетон со дебелина од 1 до 3 метри, често засилен со челични плочи. Дизајниран да издржи директен удар од нуклеарно оружје или силен земјотрес (често се градат според стандардите на поранешните силоси за проектили).
	Користење на тешки челични трезорски врати (Vault Doors) со тежина од неколку тони, отпорни на експлозии, кои формираат воздушно непропустлив печат, критичен за заштита од биолошки или хемиски агенси.
	Комплетна заштита на електрониката преку Фајрадееви кафези (Faraday Cages). Целиот бункер е дизајниран како една голема мрежа што ги апсорбира електромагнетните бранови од нуклеарна експлозија или соларен одблесок, спречувајќи уништување на електронската опрема.
	Градење далеку од брегови (поради пораст на морето) и тектонски линии. Изолираност за дискреција и заштита од масовни немири.

Б. Системи за одржување на животот (Life Support)

​Најкритичниот аспект е способноста на бункерот да симулира надворешен свет без да зависи од него:

• ​Филтрација на воздух (NBC Филтри): Напредни системи за филтрирање на нуклеарни, биолошки и хемиски (NBC) агенси. Воздухот се влече од надвор, се прочистува преку повеќеслојни филтри (вклучувајќи активен јаглен и HEPA) и се пумпа под позитивен притисок. Позитивниот притисок значи дека воздухот секогаш тече надвор, спречувајќи загадувачи да влезат низ мали пукнатини.
• ​Вода: Повеќето луксузни бункери имаат пристап до длабоки подземни аквифери (Deep Water Aquifers) или користат сопствени бунари. Водата поминува низ повеќекратна филтрација, вклучувајќи реверзна осмоза и УВ стерилизација.
• ​Енергија: Зависноста од јавната мрежа е нула. Примарни извори се:
  • ​Дизел генератори: Со големи резерви на гориво (за месеци или години).
  • ​Соларна енергија: Често инсталирана на површината, далеку од бункерот за дискреција.
  • ​Геотермална енергија: Како најсигурен долгорочен извор за греење и ладење.

​В. Агрономија и храна

​За да се реши проблемот со долгорочната одржливост, бункерите инсталираат земјоделски системи:

• ​Хидропонични и Аеропонични Фарми: Растенијата се одгледуваат вертикално во системи без почва, со што се максимизира просторот и се зачувува водата. Ова овозможува постојано производство на свеж зеленчук и овошје.
• ​Аквапоника: Интегрирање на одгледување риби (аквакултура) со растенија (хидропоника). Отпадот од рибите ги храни растенијата, а растенијата ја прочистуваат водата за рибите. Ова обезбедува протеини и свежи производи во затворен круг.
• ​Складирање на залихи: Покрај фармите, се чуваат и големи количини на долготрајна храна, како што се замрзнато-сушени оброци и житарки, доволни за да ги премостат првите години на колапс.

​Преживување во луксуз: Фактор на удобност

​Клучната разлика меѓу овие и воените бункери е фокусот на психолошката удобност. Тие се дизајнирани да бидат долгорочни резиденции, а не привремени засолништа.

• ​Рекреација: Содржат базени, фитнес центри, кино сали, вински визби и сали за вежбање.
• ​Виртуелен поглед: Бидејќи немаат прозорци, често се користат виртуелни прозорци – големи екрани кои прикажуваат симулирани пејзажи во реално време или претходно снимени сцени од надворешниот свет. Ова е клучно за менталното здравје.
• ​Медицински капацитети: Опремени се со целосно функционални медицински центри, вклучувајќи хируршки апартмани и дијагностичка опрема, за да бидат целосно независни од надворешниот здравствен систем.

​Овие технички решенија ја докажуваат сериозноста и ресурсите вложени во преживувањето, но воедно ја нагласуваат и нивната комплексна зависност од одржувањето и лојалноста на висококвалификуваниот персонал кој е потребен за да се раководи со сето тоа.

Географски засолништа: Врвни апокалиптични дестинации

​Милијардерите не бараат само изолирани бункери; тие бараат места кои нудат стратешка географска предност во случај на хаос. Овие дестинации комбинираат политичка стабилност, природни ресурси и изолација.

​А. Нов Зеланд: Првиот избор (The Ark)

​Нов Зеланд (New Zealand) често се нарекува „крајната дестинација за преживување“ и „Апокалиптична арка“. Питер Тил и многу други милијардери од Силициумската Долина инвестираа милиони таму.

	Зошто е атрактивен?
	Оддалечен е од големите светски центри на конфликт и густо населени региони, што го прави малку веројатно да биде мета на нуклеарен или масовен напад.
	Има изобилство на свежа вода, плодна земја (погодна за земјоделство и сточарство), и умерена клима, што овозможува долгорочна одржливост.
	Ниско ниво на корупција и силни демократски институции, што ветува предвидливост и владеење на правото дури и во време на глобален хаос.
​Пример: Купување имоти во Јужниот Остров, особено околу Квинстаун и Отаго, кои се планински и лесно одбранливи. ​Б. САД: Внатрешна изолација ​Наместо да ја напуштат земјата, многу американски милијардери избираат големи, изолирани парцели во земји со ниска густина на население. В. Други глобални „Апокалиптични оази“​Тасманија (Австралија): Слична на Нов Зеланд, но поблиску до континентална Австралија. Нуди умерена клима и изолација.​Патагонија (Аргентина/Чиле): Јужната природа нуди свежа вода од глечерите, риболов и одбранбен планински терен. Иако политичките системи се понестабилни, самата географија е исклучително богата со ресурси.​Исланд: Геотермална енергија, чиста вода и политичка стабилност. Сепак, неговата зависност од увоз на храна е голем недостаток. Заклучок на анализата ​Анализата на индициите – од ултра-луксузните бункери на Закерберг и Тил, преку јавните изјави на лидерите како Сем Алтман, до изборот на географски изолирани дестинации – јасно покажува дека најбогатата елита активно и со огромни финансиски средства се подготвува за катастрофален настан. ​Овој феномен не е само инвестиција во бетон и челик; тоа е социо-психолошка изјава која одразува длабок песимизам за иднината на колективната човечка цивилизација и избор за стратегија на индивидуално спасување наспроти колективно решение. ​Оваа детална анализа ги опфати индициите, мотивацијата, етичките критики, техничкиот дизајн и географските избори на милијардерите. ДАЛИ СЕ СПРЕМААТ ЗА КРАЈ НА СВЕТОТ	Голем дел од енергијата се добива од геотермални и хидроцентрали (обновливи извори), што ја намалува зависноста од глобалните фосилни горива.

Read More

На работ на смртта

 

Клучот на „Петре, Докторот“

​Време: Крајот на 20 век.

Место: Градска болница во едно провинциско место.

Ликови:

• ​Д-р Петре: Млад, амбициозен хирург, кој верува во науката и големите машини.
• ​Стариот Чувар: Молчелив човек, кој ја знае секоја пукнатина на болницата.

​

Д-р Петре беше гордост на малата провинциска болница. Беше посветен, знаеше сѐ за најновите техники и планираше брзо да се пресели во некоја поголема клиника. Тој веруваше во големите, видливи работи – скапи апарати, комплицирани операции и брза кариера.

​Во болницата работеше и еден стар човек, чувар, кој постојано се моташе наоколу. Никој не го знаеше неговото име, сите го викаа само „Стариот Чувар“. Тој не правеше ништо видливо; само постојано проверуваше, чистеше, поправеше мали, невидливи нешта – ја подмачкуваше вратата, менуваше скршена плочка, местеше искривена брава.

​Д-р Петре честопати го гледаше со презир: „Постојано се мачи со тие ситници. Зошто не се фокусира на нешто важно?“

​Една сабота, во болницата настанал хаос. Донесоа итно лице, жртва на тешка сообраќајна несреќа. Пациентот мораше веднаш да се префрли во операционата сала бр. 2, каде што се наоѓаше единствениот апарат за одржување во живот (респиратор).

​Д-р Петре и тимот истрчаа кон салата. Но, кога стигнаа, сфатија дека вратата е заклучена.

​„Каде е клучот?!“, извика Петре. „Кој е одговорен за клучот?!“

​Медицинската сестра, целата во паника, објасни: „Господине докторе, синоќа сменија брава! Новиот клуч требаше да биде на пултот, но не е!“

​Настана општа паника. Секоја минута беше драгоцена. Пациентот беше на работ на смртта.

​Д-р Петре, кој веруваше во технологија, ја почна да ја удира вратата, надевајќи се дека ќе ја скрши. Тоа беше срам – да имаат најскап апарат, а да не можат да влезат поради една обична брава.

​Во тој момент, тивко се појави Стариот Чувар.

​Тој не рече ниту збор. Пријде до вратата, посегна во еден џеб од неговото искинато палто и извади еден стар, обичен клуч. Бравата што ја смениле синоќа, со малку техника беше отворена.

​Стариот Чувар тивко ја отвори вратата.

​Д-р Петре и тимот влетаа внатре и започнаа со работа. Животот на пациентот беше спасен.

​Кога завршија со операцијата, Д-р Петре го најде Стариот Чувар, кој мирно ја чистеше прашината од една празна количка.

​„Зошто?“, праша Д-р Петре, сè уште вознемирен. „Зошто го имаше тој клуч? И зошто никој не знаеше за него?“

​Стариот Чувар, без да го погледне, одговори: „Докторе, јас сум тука триесет години. Знам дека администрацијата истакнува дека клучот треба да биде на пултот. Но, јас знам дека луѓето грешат, брзаат, забораваат. Затоа, секогаш имам резервен клуч за најважните врати и го носам со себе. Јас сум тука да се грижам за сите мали работи што ги забораваат големите луѓе.“

​Стариот Чувар продолжи: „Вие верувате во големата машина внатре. Јас верувам во малата брава однадвор. Големата машина го спасува животот, но малата брава мора прво да те пушти внатре.“

​Д-р Петар сфати дека целиот негов живот бил фокусиран на скапоцените апарати и титули, а ги занемарил невидливите столбови кои го држат целиот систем – како што е стариот чувар и неговиот резервен клуч.

​Поука:

​Во животот, најголемата вредност честопати лежи во малите, невидливи нешта и во скромните луѓе кои се грижат за нив. Немојте да ги презирате или игнорирате оние што се фокусирани на „ситниците“, бидејќи токму тие мали нешта – како што е резервен клуч или подмачкана брава – можат да бидат одлучувачки за спасување на „големата работа“ во најважниот момент.

Read More

Агонија на Една Империја

 

 Убиството на Дариј III

По неколкуте големи порази (Иса, Гавгамела), Дариј III се повлекол на исток, обидувајќи се да собере нова војска и да ја продолжи борбата. Меѓутоа, неговата позиција во сопственото царство била крајно ослабена.

1. Предавството и Заробувањето

•  Јули 330 г. пр.н.е., во близина на Хекатомпил (денешен северен Иран).
• ​Конспирација: Главниот заговорник бил Бес (Bessus), сатрапот (гувернерот) на Бактрија и далечен роднина на Дариј. Согледувајќи дека Александар е неминовен победник и дека Дариј веќе не е способен да ја води војската, Бес и неколку други персиски благородници (како што е Набарзан) решиле да го предадат својот крал.
• Тие го заробиле Дариј, го оковале и го ставиле во покриена кола, планирајќи или да го предадат на Александар за да добијат добра волја, или да го убијат и да се прогласат за негови наследници, продолжувајќи го отпорот од источните сатрапии.

2. Смртта на Кралот

Александар, кога дознал дека Дариј е заробен, започнал немилосрдно гонење со елитниот одред на коњаницата. Тој сакал да го зароби Дариј жив, делумно за да спречи распарчување на империјата и делумно за да го легитимира своето наследство со формално прифаќање на предавањето.

•  Кога Бес и неговите луѓе сфатиле дека македонската војска им е на петици, тие решиле да се ослободат од Дариј. Се плашеле дека доколку Александар го зароби жив, тие ќе бидат казнета како предавници.
• Тие го прободеле Дариј и го оставиле да искрвари до смрт.
• Кога Александар пристигнал, го нашол Дариј како умира. Според Плутарх, Дариј, пред да умре, му се заблагодарил на Александар за добрината што им ја покажал на неговото семејство (кое Александар го заробил по Иса), и го замолил да го одмазди неговото убиство. Александар го покрил телото на Дариј со својата македонска наметка.
• 
  
• Казнувањето на Убиецот: Бес (Артаксеркс V)

Сцената на пронаоѓањето на Дариј била театарски потег со огромно политичко значење за Александар.

1. Политичката Неопходност за Казна

Александар морал да го казни Бес од неколку клучни причини:

• ​Легитимитет: Со убиството на Дариј, Бес ја поништил можноста Александар да го преземе персискиот престол преку предавање. Сепак, со одмаздување на убиството, Александар се претставил не како освојувач, туку како легитимен наследник и одмаздник на Дариј, заштитник на персиската династија од предавниците.
• Александар сакал да испрати јасна порака до сите други сатрапи во Персија: Предавството кон својот господар е неприфатливо и ќе биде најстрого казнето, без разлика дали господарот е Македонец или Персиец.

2. Ловот на Бес

​Бес побегнал на исток, се прогласил за крал на Персија под името Артаксеркс V, и почнал да собира отпор во Бактрија и Согдијана. За Александар, фаќањето на Бес станало приоритет за да се обезбеди источниот дел од империјата.

• ​По тешки три години походи, Александар конечно го притиснал Бес. Неговите сопствени луѓе, веројатно поткупени или заплашени од Александар, го предале и го фатиле Бес.
• ​Бес му бил предаден на Александар во 329 г. пр.н.е.

​3. Начинот на Казната

​Казнувањето на Бес било извршено со голема јавна театралност и според Персискиот закон, а не според македонскиот, за да се нагласи дека Александар дејствува како персиски крал кој казнува предавник.

• ​Бес најпрво бил оставен без нос и уши, што било вообичаена казна за предавници во Персиското царство.
• ​Најверојатно, Бес бил изложен јавно, а потоа бил распарчен или распнат (crucifixion), што била крајна казна за предавство и узурпација. Други извори велат дека тој бил врзан меѓу две свиткани дрва кои потоа биле ослободени, распарчувајќи го телото.

​Со убиството на Дариј, Бес мислел дека се ослободува од обврска, но Александар го искористил чинот за да го зацврсти својот легитимитет. Убивањето на Дариј и неговото одмаздување станаа психолошки пресврт со кој Александар официјално се претвори од освојувач во наследник на персискиот престол.

Судирот на Култури: Александар и Персискиот Идентитет

​Откако Александар го казнил Бес и ја прифатил титулата „Голем Крал“ (Шаханшах), тој постепено почнал да воведува персиски обичаи и елементи во својот двор. Ова предизвикало длабок револт и растурање на довербата меѓу него и неговите македонски ветерани.

​1. Персиските Обичаи на Дворот

• ​Александар започнал да носи делови од персиската кралска облека (на пр. дијадема, појас или туника) при одредени церемонии. Ова за Македонците било неприфатливо, бидејќи ја сметале облеката за женствена и спротивна на нивната машка, воена естетика.
• ​Персиските еунуси биле вработени на неговиот двор, што било во целосна спротивност со македонскиот обичај.
• ​Најголемиот проблем било барањето за Проскинеза (Proskynesis).

​2. Проскинезата: Најголемата Кавга

• ​Што е Проскинеза? Тоа е персиски ритуал каде што поданиците морале да клекнат или да паднат на колена пред кралот, бакнувајќи ја земјата или неговата облека, како знак на длабока почит и признавање на неговата божественост или полубожествена природа.
• ​За Македонците, овој чин бил резервиран исклучиво за боговите. Да се бара тоа од слободен Македонец било големо понижување, еквивалентно на ропство и предавство на нивната култура и слобода. Тие сметале дека Александар се оддалечува од нивните традиции и се прогласува за бог.

​3. Револтот и Последиците

​Овие културни промени довеле до серија на напнати инциденти и трагедии:

​А. Убиството на Клитус Црниот (328 г. пр.н.е.)

• ​За време на една пијанка во Мараканда (Согдијана), Клитус, еден од најугледните команданти, кој му го спасил животот на Александар кај Граник, јавно го критикувал кралот за неговото прифаќање на персиските обичаи и неговата амбиција да стане бог.
• ​ Клит го фалел Филип II и ја омаловажувал улогата на Александар. Во бес, Александар го прободел Клитус со копје (според некои извори, со сариса).
• ​ Ова било трауматично за целата војска, демонстрирајќи колку длабоко Александар се променил и колку станал нетрпелив кон македонскиот „слободен говор“ (parrhesia).

​Б. Конспирацијата на Страниците (327 г. пр.н.е.)

• ​Група млади македонски благородници, познати како кралски „страници“ (paides), предводени од Хермолај, планирале да го убијат Александар. Нивната главна мотивација била омразата кон неговата автократска моќ и персиските обичаи.
• ​ Во конспирацијата бил вмешан и филозофот Калистен (внук на Аристотел), кој јавно се спротивставувал на Проскинезата. Александар го погубил или го затворил Калистен, чија егзекуција го шокирала целото царство.

​4. Вклучување на Персијците

​ Александар почнал активно да ги вклучува Персијците во својата војска и администрација, што дополнително ги фрустрирало Македонците:

• ​ Создал единици составени од персиски млади благородници, обучени на македонски начин.
• ​Се оженил со две персиски принцези (Роксана и подоцна Статеира).
• ​Свадби во Суза (324 г. пр.н.е.): Наредил 80 од неговите офицери и 10.000 војници да се оженат со персиски жени, како дел од неговиот обид да создаде елитна Македонско-Персиска владејачка класа.

​

​Македонските ветерани ја поддржувале војната за освојување и плен. Тие не ја поддржувале војната за да ги претворат во поданици на нов, ориентализиран автократ. Оваа тензија меѓу македонската „слобода“ и персискиот „апсолутизам“ е најголемиот предизвик со кој се соочил Александар во последните години од неговиот живот.

Бунтот кај Опис (324 г. пр.н.е.)

​Опис бил град на реката Тигар во Месопотамија, истата година кога Александар ги организирал масовните Свадби во Суза и кога нагло ја проширил својата политика на интеграција на Персијците.

​1. Причина за Бунтот

​Клучната причина не била едно барање, туку политичката одлука на Александар, која Македонците ја протолкувале како предавство на нивната улога и статус:

• ​ Александар објавил дека планира да испрати 10.000 македонски ветерани (оние што биле стари и неспособни за служба) дома, во Македонија.
• ​ Истовремено, тој наредил Персијците да бидат обучени на македонски начин и ги унапредил во армијата како замена за македонската пешадија.

​Македонските војници ова го разбрале како јасен сигнал дека повеќе не му се потребни и дека тој ги заменува со Персијци за да владее.

​2. Барањата на Војниците (Бунтот)

​Бунтот избувнал веднаш по објавата. Војниците, собрани во масовен протест, го изнеле своето јадро барање (кое било повеќе уцена и навреда):

​„Отпушти нè сите! Да се вратиме дома! Нека се бори твојот татко, Амон, и твоите Персијци за тебе!“

​Оваа реченица содржела неколку навреди:

• ​„Отпушти нè сите“: Барање да бидат отпуштени не само старите, туку целата македонска војска, со што Македонија ќе остане без нејзината елитна војска.
• ​„Твојот татко, Амон“: Директна навреда за неговото тврдење за божествено потекло (Александар бил прогласен за син на Зевс-Амон во оазата Сива).
• ​„Твоите Персијци“: Нагласување дека Македонците веќе не се негови „Другари“ (Хетајри), туку Персијците ја преземаат нивната улога.

​3. Реакцијата на Александар и Решавање на Кризата

​Александар бил бесен, но и согледал дека ситуацијата е премногу опасна за воено решавање. Неговата реакција била комбинација на шокантна бруталност и психолошка манипулација:

• ​ Александар веднаш наредил апсење на 13-те лидери на бунтот и нивно погубување.
• ​Се повлекол во својот шатор три дена, одбивајќи да се сретне со кој било од Македонците. Тој им наредил на Персијците да бидат негови телохранители.
• ​На четвртиот ден, тој повикал персиски благородници, ги нарекол „роднини“ и им доделил високи македонски титули. Тој најавил формирање на целосно персиски војски кои ќе ја заменат македонската пешадија.

​4. Помирувањето

​Овој потег ги скршил македонските војници.

• ​Војниците сфатиле дека навистина ќе бидат заменети и дека нивната економска иднина (која зависела од воената служба) е загрозена.
• ​Тие го прекинале бунтот, дошле пред неговиот шатор, покајани и плачејќи, барајќи прошка и признавајќи дека не можат да бидат одвоени од него.
• ​Александар ги прифатил назад, а помирувањето било запечатено со голема јавна гозба (веселба) каде што тој се молел за единство меѓу Македонците и Персијците.

​Бунтот кај Опис завршил со привремено помирување, но покажал дека јазот меѓу кралот и неговите првобитни војници бил непоправлив.

Read More

Филип II Како Заложник во Теба (368 – 365 г. пр.н.е.)

 

Филип, братот на тогашниот македонски крал Пердика III, бил испратен како заложник во Теба, во тоа време една од најмоќните градови-држави во Грција.

​1. Зошто и Како Се Случило?

• ​Политичка Нестабилност: Македонија во тој период била политички нестабилна. Во 368 г. пр.н.е., откако Македонците биле поразени од Илирите, Теба се вмешува во македонската политика.
• ​Договор: Како дел од мировниот или политичкиот договор, било договорено младиот Филип, како гаранција за македонската лојалност и соработка, да биде испратен во Теба.
• ​Статус: Иако бил заложник, тој не бил третиран како затвореник. Обично, кралските заложници биле сместени кај благороднички семејства и имале слобода да се образуваат и да учествуваат во јавниот живот.
  
  

​2. Влијанието на Теба: Школа за Владетели

​Овој период од околу три години е наречен „Школата на Филип“. Тој бил сместен во домот на Епаминонда, еден од најголемите тебански војсководци и стратези.

• ​Воена Стратегија: Теба, благодарение на Епаминонда, била на врвот на воената иновација. Филип од прва рака ги проучувал:
  • ​Косата Фаланга (The Oblique Phalanx): Револуционерната тебанска тактика на Епаминонда, каде што едното крило на формацијата било засилено, додека другото се повлекувало. Ова го научило Филип на важноста на асиметријата и концентрирањето на силите во една точка на бојното поле.
  • ​Дисциплина и Обука: Тебанците биле познати по својата професионална и добро обучена војска.
• ​Политика и Дипломатија: Како Теба, која доминирала со цела Грција, управувала со градовите-држави? Филип ја научил грчката дипломатија, уметноста на склучување и кршење договори и како да се води политика во хеленскиот свет.
• ​Култура и Филозофија: Филип се образувал во грчкиот јазик и култура. Иако Македонија имала своја култура, ова му овозможило подоцна да комуницира и да биде прифатен (иако со резерва) од јужните Грци.
  
  

​3. Резултатот: Трансформација

​Кога Филип се вратил во Македонија (веројатно во 365 г. пр.н.е. или кратко потоа), тој не бил само еден македонски принц, туку човек со:

1. ​Посебно Воено Знаење: Ги комбинирал македонската традиција на силна коњаница со најновите грчки пешадиски тактики.
2. ​Политичка Софистицираност: Знаел како да игра во грчките политички игри.

​Тој ги зел напредните тебански воени концепти (тактичка иновација) и ги споил со македонските ресурси (дрво за сариси, златните рудници на планината Пангајон и силна коњаница), создавајќи нешто ново и многу посилно.

​Накусо: Престојот во Теба му дал на Филип интелектуална предност која ја искористил за да го реформира македонското кралство. Тоа е класичен пример за тоа како заробеништвото или заложништвото може да се претвори во неверојатна можност за учење и развој.

Од Знаење до Армија: Создавањето на Македонската Воена Машина

​Филип II не само што ја реформирал секоја компонента на војската, туку и ги интегрирал во кохерентна стратегија, создавајќи го концептот на „Комбинирано оружје“ (Combined Arms).

​1. Пешадијата: Раѓањето на Фалангата

​Филип ја презел тебанската лекција за важноста на добро обучена пешадија и ја споил со македонската традиција, воведувајќи ја сарисата како централен елемент.

2. Елитната Сила: Коњаницата „Хетајри“ (Другари)

​Додека другите грчки држави ја користеле коњаницата главно за извидување и гонење, Филип II ја претворил во најмоќната ударна сила на бојното поле.

• ​Хетајри: Ова биле благородници и синови на македонските аристократи, лично лојални на кралот.
• ​Тактика: Филип ја научил важноста на решителен, концентриран напад за пробивање на непријателската линија.
• ​Улогата на Коњаницата: Филип ја користел фалангата како „наковална“ – таа ја држела непријателската пешадија на место. Потоа, коњаницата „чекан“ (Хетајри) ја заобиколувала непријателската линија и удирала во незаштитените крила или грб на противникот, предизвикувајќи колапс.

​3. Интеграцијата: Стратегијата на Комбинирано Оружје

​Најголемиот гениј на Филип бил во интеграцијата на сите овие делови:

1. ​Почеток: Лесната пешадија и извидувачката коњаница ги исцрпуваат и вознемируваат непријателските редови.
2. ​Ангажирање: Фалангата со сариси полека се придвижува напред, имобилизирајќи го непријателот со непробоен ѕид.
3. ​Удар: Во клучниот момент, кога непријателот е фиксиран од фалангата, Хетајрите (често водени од самиот крал или Александар) изведуваат брз маневар и удираат во слабата точка (крилото или преминот меѓу линиите).

​Оваа стратегија, која ја направил Филип II, била воена револуција. Тоа значело дека македонската армија имала решение за секоја ситуација и можела да се бори против секаков противник со совршена координација.

​Кулминација: Битката кај Херонеја (338 г. пр.н.е.)

• ​Доказ за Ефикасноста: Во Битката кај Херонеја, Филип ја тестирал и ја поразил здружената војска на Теба и Атина, кои се потпирале на традиционалната хоплитска фаланга.
• ​Улогата на Александар: Младиот Александар, командувајќи со коњаницата, го извршил токму одлучувачкиот пробив против тебанската „Света чета“, додека Филип со фалангата ги држел Атињаните. Победата била целосна потврда на воената доктрина на Филип.
  
  
  
• 
  

Катапултите: Од Сицилија до Македонија

​Историјата на раната артилерија започнува на друго место пред Македонците да ја прифатат.

​1. Потеклото: Грчките Градови и Сицилија (Околу 400 г. пр.н.е.)

​Идејата за катапултот (општо име за машини кои исфрлаат проектили) првично еволуирала во грчкиот свет, особено во време на интензивни конфликти меѓу градовите-држави.

• ​Првата Појава: Најраните документирани докази за употреба на опсадни машини слични на катапулт доаѓаат од Сицилија, особено од дворот на Дионисиј I од Сиракуза (околу 400 г. пр.н.е.). Дионисиј I бил во конфликт со Картагина и бил опседнат со развој на нови оружја за да ги заштити и освои утврдените градови.
• ​Раните Катапулти: Овие рани машини веројатно биле развој на големи самострели (наречени гастрафетес – „лак со стомак“). Принципот бил да се користи напнатоста на еластичен материјал (дрво, рогови, тетиви) за да се исфрли тежок проектил (стрела или камен).
  
  

​2. Ширење и Прифаќање

​Откако се покажала нивната ефикасност во Сицилија, технологијата почнала да се шири:

• ​Манипулација со знаење: Технолошкото знаење за изградба на овие машини било високо ценето и строго чувано.
• ​Грчки Војски: Употребата на катапулти спорадично се забележува во некои грчки војски во 4. век пр.н.е. Но, тие главно се користеле како импровизирано оружје за одбрана на градовите.

​3. Филип II: Интеграција и Масовна Употреба

​Токму тука влегува Филип II. Неговиот придонес не е пронајдокот, туку воената доктрина која артилеријата ја прави постојан, неопходен дел од неговата армија, како што прецизно забележавте.

• ​Зошто на Филип му требале катапулти?
  • ​Освојување на Градови: Филип имал големи амбиции за проширување. Неговите цели биле богатите грчки градови на брегот и утврдените упоришта на север (Тракија). Опсадата на утврден град е најголемата пречка за брзо освојување.
  • ​Време и Ресурси: Традиционалната опсада била долга, скапа и ризична. Со катапултите, тој можел брзо да ги уништи ѕидовите или да ја деморализира одбраната, скратувајќи ги опсадите од месеци на недели, или дури денови. Ова значело помалку загуби и побрзи кампањи.
• ​Како дошла идејата до Филип?
  • ​Образование и Интелигенција: Филип бил исклучително интелигентен и добро образован. Како заложник во Теба, тој имал пристап до водечки воени и технички умови.
  • ​Регрутирање Техничари: Како и во случајот со реформите на пешадијата, Филип активно регрутирал водечки инженери, техничари и експерти за опсада од целиот грчки свет, нудејќи им висока плата и престиж за да ги развиваат и произведуваат овие машини во Македонија.
• ​Клучниот Чекор: Филип ги создал првите специјализирани инженериски единици во западната воена историја. Овие единици биле одговорни за изградба, транспорт, и употреба на машините.

​4. Наследството на Александар III

​Под Александар Велики, артилеријата и опсадните техники развиени од Филип станале уште поважни.

• ​Тир, 332 г. пр.н.е.: Најпознатиот пример е опсадата на Тир. Александар ги користел своите инженери за да изгради голем насип до островот, а катапултите биле користени и на бродови и на копно за да го обезбедат патот и да ги пробијат ѕидовите.
• ​Развој на Дизајнот: Во текот на македонските походи, особено по освојувањето на Персија, инженерите како Дијад од Пела дополнително ги усовршиле дизајните, преминувајќи од лачни (тензиони) катапулти кон посилни, торзиони (врзани со јажиња) машини.

​Во суштина, Филип II не бил пронаоѓачот на катапултот, туку првиот голем државник-военачалник кој ја разбрал неговата стратешка вредност и го интегрирал во својата воена доктрина, со што ја направил македонската армија ненадмината во опсадната војна.

Реформите на Филип II: Архитектот на Македонската Моќ

Read More

Реформите на Филип II: Архитектот на Македонската Моќ

​Кога Филип II доаѓа на власт во 359 г. пр.н.е., Македонија е разединета, опколена со надворешни закани (Илири, Тракијци, Пајонци) и внатрешни династички борби. Неговата визија била да ја претвори земјата во најмоќна сила, а тоа започнало со комплетна реформа на војската.

​1. Од Племенска Војска до Професионална Армија

• ​Професионализација: Пред Филип, македонската војска во голема мера се потпирала на повикување на војници по потреба (племенски одреди) или на феудален принцип. Филип создава постојана, платена, професионална армија. Ова значело дека војниците можеле да тренираат континуирано и да живеат од својот занает, што директно ја зголемило нивната посветеност и вештина.
• ​Дисциплина и Обука: Вовел стандардизирана обука и строга дисциплина, користејќи лекции од неговото време како заложник во Теба (каде ги изучувал тебанските тактики). Македонската војска станала обучена за брзи маневри и прилагодување на борбениот распоред.

​2. Клучната Иновација: Македонската Фаланга

​Главната реформа била воведувањето на новата тешко вооружена пешадија – Македонската Фаланга – и нејзиното карактеристично оружје, сарисата.

​Сарисата не била само оружје; таа била стратешки алат кој ја променил војната:

• ​Непробојна Одбрана (напред): Со 5 или 6 реда сариси испружени напред, фалангата создавала смртоносен ѕид. Ниту една војска од античкиот свет (грчките хоплити со нивните пократки копја) не можела да се приближи доволно за да нанесе штета. Ова ја правело фалангата практично непобедлива во фронтален судир.
• ​Психолошки Ефект: Визијата на долгите, насочени сариси имала силен психолошки ефект врз непријателот, предизвикувајќи паника пред да дојде до судир.
• ​Промена на Тактиката: Сарисата ја принудила пешадијата да носи помал штит (кој бил обесен на рамо), бидејќи двете раце биле потребни за управување со копјето. Ова ја зголемило брзината, но барало совршена синхронизација, бидејќи заштитата зависела од војниците околу нив.

​4. Комплексниот Борбен Состав

​Филип не се потпирал само на сарисата. Тој ја усовршил тактиката на комбинирано оружје (што подоцна ќе биде клучот на успехот на Александар):

• ​Фалангата (Сидро): Служела како сидро и „чекан“ кој ја држел непријателската линија.
• ​Коњаницата (Хетајри): Македонската благородничка коњаница (Другари) била ударната сила и „наковалната“. Таа ги напаѓала крилата на непријателот откако фалангата ќе ги имобилизирала централните редови.
• ​Опсадни Машини: Филип II е познат и по воведувањето на катапулти и други опсадни направи, што му овозможило брзо да освојува градови, нешто што порано било макотрпно и долготрајно.

​Сарисата ја претворила македонската пешадија во најмоќна воена сила во тогашниот свет. Оваа реформа, заедно со финансиските реформи и вештината на Филип во дипломатијата, му овозможила на кралот брзо да ги прошири границите, да ги елиминира надворешните закани и конечно да ги победи здружените хеленски сили кај Херонеја во 338 г. пр.н.е., обезбедувајќи му хегемонија врз цела Елада, и поставувајќи ги темелите за походот на Александар кон Персија.

Исхрана на Македонската Фаланга

​Исхраната на војниците била дизајнирана да им обезбеди издржливост и енергија за долги походи и битки.

• ​Основна храна: Како и во античка Македонија воопшто, основата на исхраната веројатно била од земјоделско потекло – житарки (јачмен, пченица), леб (можеби интегрален или мешан), мешунки и зеленчук.
• ​Месо и млечни производи: Иако Македонците биле познати по јадењето месо (особено во руралните средини и за време на ритуали/гозби, како што е споменатото жртвено јаре или говедо), тоа веројатно не било секојдневно на менито на војникот поради тешкотијата за складирање. Се користеле и млечни производи (сирење, кисело млеко).
• ​Енергетски засилувачи: Како исклучително важен енергетски извор, се споменува медот како слатка храна и моќен лек, веројатно дел од „енергетската храна“ која војникот ја носел со себе во торбата.
• ​Течности: Вино (разредено со вода) и вода.
• ​Храна за поход: Храната била лесно пренослива и издржлива. Војниците често носеле со себе сушена храна и енергетски смеси кои брзо ги надополнувале силите.

​Животот на Фалангистите: Пред и По Битките

​Пред Битките (Тренинг и Поход)

• ​Тренинг: Фалангата, особено под Филип II и Александар III, била високо обучена воена формација. Војниците поминувале низ интензивни вежби за да постигнат совршена синхронизација, особено со долгите копја - сариси. Се спомнува ритуално увежбување со тупаници во строј.
• ​Организација: Живееле во постојани логори или за време на походи се движеле со голема брзина, што била карактеристика на македонската војска. Брзината била клучна за изненадување на непријателот.
• ​Психолошка подготовка: Поради големата блискост и монолитноста на формацијата, колективниот дух и дисциплината биле од најголемо значење.

​Во Битките

• ​Фалангата како машина: Фалангата била „нерачленета, исклучиво офанзивна формација“ која удирала брзо и директно како „стисната тупаница“. Нејзината сила била во нејзината несопирлива сила кога била правилно поставена.
• ​Опрема: Војниците биле тешко вооружени со сариса (долго копје), краток меч и штит.

​По Битките

• ​Поход: По победата, особено за време на Александар, војската не застанувала, туку го гонела непријателот „до последен здив“.
• ​Плен и Награди: Успешните походи носеле плен и богатство, што била значајна мотивација за војниците, а често и причина за населување во освоените територии.
• ​Статус: Војниците, особено ветераните, имале висок статус во македонското општество.

​Семеен Живот и Општество

​Овој аспект е најтежок за истражување, бидејќи историските извори главно се фокусираат на воените и политичките настани.

• ​Воена служба: Во времето на Филип II и Александар III, воената служба за македонската пешадија (создавачите на фалангата) била еден вид професија и должност. Ова значело долги отсуства од дома, особено за време на освојувачките походи на Александар, кои траеле со години.
• ​Семејствата дома: Семејствата останувале во Македонија (во руралните средини или градовите), каде што жените веројатно ги преземале обврските за одржување на имотот и земјата.
• ​Населување во туѓина: Многу фалангисти, откако ги освоиле огромните територии, биле населувани како ветерани во новите градови основани од Александар (на пример, многу Александрии). Ова значело дека тие основале нови семејства и се преселиле трајно, што влијаело на ширењето на македонската култура.

​Накратко, животот на еден фалангист бил обележан со исклучителна физичка издржливост, дисциплина и постојано движење, со долги периоди на отсуство од семејниот дом и висока шанса за смрт или стекнување слава и богатство.

Сарисата: Технологијата што Го Освои Светот

​Сарисата (Sarissa) е долго, дворачно копје кое го измислил Филип II Македонски и станало главно оружје на неговата пешадија.

​1. Должината и Конструкцијата

• ​Должина: Се проценува дека сарисата била долга помеѓу 4 и 7 метри (според некои извори, до 18 стапки).
• ​Дводелен Дизајн: Клучен аспект на нејзината конструкција е тоа што била изработувана од две делови кои се спојувале со метална чаура на средината. Ова било неопходно од практични причини:
  • ​Транспорт: Многу долгите копја би биле речиси невозможни за транспорт и маневрирање во тесни простори или на марш. Спојувањето овозможувало полесно носење.
  • ​Баланс: Дводелната конструкција можела да помогне во подобар баланс на копјето, бидејќи тоа морало да се држи со двете раце.
• ​Тежина: И покрај должината, војникот морал да ја носи и маневрира со неа. Се проценува дека тежела околу 5-7 килограми.
• ​Метални делови: Имала остар метален врв (вршител на штета) и метален додаток на долниот крај (контра-тежина или sauroter) кој служел за:
  • ​Балансирање.
  • ​Поставување на копјето во земја.
  • ​Како втор врв во случај да се скрши главниот.

​2. Производство и Дрвото (Дреново Дрво)

​Најчестиот извор за дрвото на сарисата е дреновото дрво (латински: Cornus\ mas или Cornus\ sanguinea).

• ​Зошто Дрен? Дреновото дрво било високо ценето во антиката за изработка на оружје поради неколку причини:
  • ​Цврстина и Еластичност: Дренот е исклучително тврдо, густо и цврсто дрво, но истовремено има и одредена еластичност. Оваа комбинација била клучна за сарисата – таа морала да издржи силни удари без да се скрши, а еластичноста ја спречувала да пука под притисок.
  • ​Долги, Прави Стебла: Иако дренот обично расте како грмушка, во одредени услови може да формира долго и право стебло или гранка која е идеална за изработка на долги копја.
• ​Како до толку долги парчиња?
  • ​Специјално Одгледување: За да се обезбеди толку голема и постојана набавка за цела армија, потребно е систематско одгледување и управување со шумите.
  • ​Централизирано производство: Во времето на Филип и Александар, Македонија имала пристап до обилни шумски ресурси. Целата логистика за производство на вакво оружје веројатно била централизирана и контролирана од царскиот двор или под надзор на воените инженери, за да се обезбеди стандардизиран квалитет и снабдување.
  • ​Дводелна конструкција: Уште еднаш, дводелниот дизајн го олеснил пронаоѓањето на соодветни материјали. Полесно е да се најдат две прави дрва од по 3-3.5 метри, отколку едно од 7 метри.

​3. Предноста на Бојното Поле

​Ефектот на сарисата бил уништувачки:

• ​Кога фалангата била формирана во длабочина од 8 или 16 редови, првите 5 или 6 редови на војници можеле истовремено да го насочат своето копје кон непријателот.
• ​Ова создавало ѕид од челични врвови кој бил буквално непробоен за непријателската пешадија, давајќи ѝ на македонската армија огромна предност во директен судир.

•  
  
  
  
  

Read More

Фејсбук го укинува „лајкот“

 

---

Фејсбук го укинува „лајкот“ – што значи тоа и зошто воопшто се случува?

Во последните години Фејсбук тивко, но сигурно се обидува да го промени начинот на кој корисниците реагираат на содржините. Една од најконтроверзните идеи што се појавија повторно на површина е укинувањето на класичниот „лајк“ – симбол кој повеќе од една деценија е клучен дел од онлајн-културата.

Но, зошто Фејсбук би го направил токму тоа?

Вистинската моќ на лајкот

„Лајкот“ никогаш не бил само обична реакција. Тој е алгоритамски сигнал, мерка за популарност, вредност и дури дигитална валута. Постојат луѓе, компании, инфлуенсери и цели индустрии кои заработуваат токму преку лајкови и ангажман.

Кога ќе исчезне лајкот – исчезнува и овој лесен мерлив показател.

И токму тоа е поентата.

Промена на алгоритмот – промена на играта

Фејсбук одамна ја тестира опцијата да не се прикажува бројот на лајкови. Официјалната причина гласи дека ова ќе го намали „его-притисокот“, споредбите меѓу корисниците и негативното влијание врз менталното здравје.

Но постои и друг мотив:
кога нема бројка, алгоритмот има целосна контрола.
Корисниците веќе нема лесно да проценат која објава „вреди“, па целосно зависат од тоа што платформата ќе одлучи да им покаже.

Со други зборови – повеќе време на Фејсбук, повеќе реклами, повеќе приходи.

Што добиваат корисниците?

На површина – „поздраво искуство“.
Во суштина – многу понепредвидлива платформа.

Ќе нема повеќе трка за лајкови, но ќе има трка за нешто друго:
алгоритамска наклонетост, што е многу потешко да се контролира.

Што значи ова за страниците, креаторите и малите бизниси?

– Потешко ќе се измери успешноста на содржината
– Поважно ќе стане времето на гледање, зачувувањето и споделувањето
– Ќе се зголеми зависноста од реклами
– Ќе се намали природниот органски досег

Фејсбук ќе тврди дека ова е „за доброто на заедницата“, но реалноста е дека секое намалување на транспарентноста обично носи повеќе контрола кај платформата, а помалку кај корисниците.

Ера без лајкови – дигитален хаос или нов почеток?

Можеби и двете.
Лајкот е дел од интернет-културата, но истовремено е и најсилната алатка што платформите ја користат за манипулација со внимание.

Укинувањето може да изгледа како крај на нешто што го користиме секој ден, но истовремено е и предупредување:
социјалните мрежи ќе продолжат да се менуваат, но секогаш во насока која им носи најмногу контрола и профит.

А нашата улога?
Да останеме свесни, информирани и критички настроени – затоа што, на крајот, не сме ние тие што ги користат платформите.
Платформите не користат нас.

---

Read More

Недопирливиот морал: Строгиот кодекс и хиерархијата во ѕидарските тајфи

Мајстор ѕидар

 Ѕидарските тајфи од Македонија не биле само групи работници; тие биле цврсто организирани еснафи кои функционирале по строги, непишани правила или еснафски кодекси. Овие правила го регулирале секој аспект од нивниот живот – од изработката на еден камен до односите со семејството и надворешниот свет.

​1. Хиерархијата: Пирамида на посветеност

​Работата во тајфата била организирана како ригидна пирамида, обезбедувајќи максимална ефикасност и пренесување на знаењето. Напредувањето зависело исклучиво од вештината, искуството и дисциплината.

• ​Чирак (Почетник): Најнискиот ранг. Често млади момчиња кои ја напуштале својата земја за прв пат. Нивната задача била да носат вода, да мешаат малтер и да ги чистат алатите. Имале најтешки услови за живот и им било забрането да зборуваат за занаетот.
• ​Калфа (Ученик/Помошник): Откако ќе ја совладале основната работа, станувале калфи. Смееле да извршуваат посложени задачи и почнале да го учат Катарскиот јазик. Тие биле под директен надзор на мајсторите.
• ​Устабашија (Мајстор/Водач): Врвот на еснафската моќ и вештина. Тој бил одговорен за сите технички и финансиски аспекти: преговарање за цената, проектирање на објектот и донесување на сите одлуки во тајфата. Неговата зграда морала да биде перфектна бидејќи неговото име и чест стоеле зад неа.

​2. Тајноста: Заштита на занаетот и животот

​Тајноста била камен-темелник на еснафскиот живот. Таа била двојна – се однесувала и на занаетот и на личниот живот.

• ​Кодот Катарски: Како што беше спомнато, Катарскиот јазик бил најважната алатка за тајност. Се користел за да се скријат цените од конкурентите, да се изразат критики за нарачателот и за предупредување за опасност. Неговата употреба надвор од тајфата била строго забранета.
• ​Техничките „трикови“: Специфични знаења за тоа како да се направи малтерот поиздржлив, како да се изгради купола без скапа скела, или како да се одбере најдобриот камен – сето тоа се чувало во строга тајност и се пренесувало само од мајстор на калфа.
• ​Тајност при патувањето: За време на долгите патувања низ Отоманската Империја, еснафот морал да дејствува како една компактна, тивка единица за да избегне да привлече внимание од властите или разбојниците.

​3. Аскетскиот морал и дисциплина

​Кодексот на тајфите не бил само професионален, туку и морален. За да преживеат надвор од својот дом, ѕидарите морале да живеат речиси аскетски живот:

• ​Штедењето како должност: Било строго забрането трошење пари на коцкање, алкохол и луксуз. Целта на печалбата било целото богатство да се донесе дома за да се подигне семејството и да се изградат домови во родниот крај.
• ​Морален интегритет: Се инсистирало на чесност во работата. Било незамисливо да се штеди на материјал или да се изгради нешто што нема да трае. Несовесен мајстор можел да биде исклучен од еснафот, што било најголемата можна казна.
• ​Скромност во облекувањето: Нивната облека била едноставна, без украси – слично на нивната работа, која требало да биде чиста, без непотребни детали.
• 
  
• 
  
• Строгиот кодекс на македонските ѕидари бил нивниот оклоп против несигурноста на светот. Тој им овозможил не само да преживеат, туку и да доминираат во градежништвото на Балканот со векови. Овие правила сведочат за една култура каде што честа, вештината и заедницата биле поважни од моменталната добивка.
  
  

Заборавените чувари: 5 Македонски митови за Самовили и Нагони кои го кроеле животот на нашите предци

​Македонската митологија е богата ризница на верувања кои ги толкувале природата, болестите и судбината. Пред да стигне модерната наука, животот на нашите предци бил во постојана интеракција со невидливи сили – не секогаш добри. Овие митови не само што биле приказни за плашење на децата, туку и практични водичи за тоа како да се живее, работи и да се патува безбедно.

​1. Самовили: Господарките на ветрот и водата

​Самовилите се најпознатите и најкомплексните фигури во македонскиот фолклор. Тие се натприродни, млади и убави женски суштества со долга, спуштена коса (нивната сила!).

• ​Живеалиште: Тие живеат во чисти и непристапни места – најчесто во длабоки езера, близу извори (вирови), или во највисоките, неистражени планински шуми.
• ​Двоен карактер: Иако можат да бидат добротворни (да им помагаат на хероите, да лечат), тие се извонредно одмаздољубиви и опасни. Најмногу ги мразат оние што ја нарушуваат нивната приватност или ги осквернуваат нивните места.
• ​Моќ: Контрола на ветрот, бурите и водата. Се верувало дека тие што ќе ги видат, губат разум, а оние што ќе им ја земат облеката (или „коњот“ – понекогаш се преобразувале во животни) може да ги натераат да се омажат за смртник.

​2. Нагони: Демоните на лошите навики и судбината

​Нагонот не е суштество со јасна физичка форма како Самовилата, туку повеќе лоша волја или зол демон кој ги принудува луѓето на зло и неразумност.

• ​Суштина: Тоа е персонификација на неконтролирана желба или судбоносен притисок. Се верувало дека Нагонот ги тера луѓето да пијат премногу, да се коцкаат, да ги напуштат семејствата или да направат нешто што длабоко ќе зажалат.
• ​Справување: Единствен начин да се одбраниш од Нагонот било преку исклучителна волја, пост и молитва, бидејќи тој престојувал во телесното, неконтролирано ниво.
  
  

​3. Вили: Предвесници на судбината

​Иако често се поистоветуваат со Самовилите, Вилите се митски суштества кои најчесто се поврзуваат со судбината и животниот век.

• ​Функција: Се верувало дека се појавуваат во првите денови по раѓањето на детето за да „наречат“ (предодредат) што ќе биде неговата судбина.
• ​Пример: Ако Вилите нарекле дека детето ќе биде богато, тоа и ќе се случи. Затоа, семејствата често оставале храна и подароци во близина на изворите, надевајќи се на благонаклонетост од нивна страна.

​4. Стопани: Чуварите на домот и имотот

​Стопанот (или Домашниот дух) е еден од најчестите духови во македонскиот фолклор. Ова е невидлив чувар кој живее во темелите на куќата, во огништето или во амбарот.

• ​Улога: Неговата основна задача е да го заштити имотот и да обезбеди благосостојба. Ако семејството е чесно и вредно, тој носи среќа и го умножува добитокот.
• ​Ритуал: Семејствата често оставале прв дел од храната или пиењето до огништето или во аголот од собата за да го нахранат Стопанот. Ако го налутиш (со нечистотија, мрзеливост или лошо однесување), тој може да донесе несреќа.
  
  

​5. Вампири: Немирни души и зла смрт

​Митот за Вампирите е силно присутен на Балканот, а особено во Македонија, како објаснување за необјасниви болести или лоша среќа по нечија смрт.

• ​Појава: Вампирот е мртовец кој поради лош живот, неквалитетно закопување или затоа што преку него прескокнала мачка, не нашол мир и се враќа да ги мачи живите.
• ​Заштита: За да се спречи повампирување, се користеле различни ритуали: ставање лук на телото, забодување трн во срцето на покојникот или дури и „вадење и превртување“ на телото. Овие верувања ја одразуваат длабоката почит кон мртвите и стравот од нарушување на природниот циклус.

​Завршни мисли:

​Овие митови и верувања се доказ за богатството на македонскиот духовен свет. Тие ни даваат увид во тоа како нашите предци ја гледале и ја разбирале природата, создавајќи мостови помеѓу реалното и натприродното.

Read More

Високи жени

   

 Русинката Екатерина Лисина во моментов е нај висока жена во Русија. Висока е 2 метра и 6 сантиметри. Таа има стапала со должина од 30 сантиметри кој се најдолги во Русија.Екатерина е светски рекордер во најдолги нозе кој се долги 133 сантиметри. Руската женска кошаркарска репрезентација на олимпијадата во 2008 година беше засилена со Екатерина. И медањите неизостанаа, освоено беше третото место, така Екатерина беше закитена со бронзата.

   Линдзи Кеј Хејвард висока е 2 метра и 5 сантиметри. Во средно училиште тренирала кошарка но подоцна почнува со професионално борење. Позната е по нејзината голема сила.
   Амазон Ив влегува во Гинисовата Книга на Рекорди како нај висок светски модел. Амазон Ив кога учела во основно училиште била висока 183 сантиметри. После факултетот Ив почнува да работи во адвокатска канцеларија, Незадоволна од малата физичка активност во канцеларијата и зголемувањето на нејзината тежина, Ив почнува да вежба во теретана. За брзо време таа станува и фитнес тренер. Со здобиениот физички изглед и се отвораат вратите во филмската индустрија како глумица.

   Џесика Пардоу е највисока тинејџерка во Велика Британија има 205 сантиметри. Џесика не е највисока во нејзиното семејство, нејзиниот брат е висок 208 сантиметри.

   Елисани Да Круз Силва е највисока тинејџерка во Бразил со висина од 203 сантиметри. Се мажи за Ферциналдо Да Силва Карваљо кој е висок 162 сантиметри.Медиумите како и кај сите високи жени се доста присутни околу нејзе. Станува хит после мажењето со толку понизок маж.

     Џидика Сривастава е највисока жена во Индија со нејзините 211 сантиметри. Нејзин татко е Прадип има 224 сантиметри и бил кошаркар. Џидика исто така играла кошарка за Индиската репрезентација. Џидика освен тоа што има спортски квалитети, таа може да се пофали и со нејзината Харвардска диплома.

⚔️ Сподели ја оваа објава:

Facebook | Twitter | Telegram | Копирај линк

© Mak Grom — Духот на Македонија

Read More